Suncane skale prelijepog Herceg Novog

Herceg Novi je grad koji se nalazi na samom kraju Bokokotorskog zaliva. Izgled grada, kazu strucnjaci, najsimpaticnija je mjesavina romanickog, vizantijskog i orijentalnog stila ukomponovana u mediteranski izgled grada. Herceg Novi je danas grad cvijeca, prava staklena basta na otvorenom. Nekada su se obroncima njegovih brda kretali turski karavani, a u podnozju obronaka odvijali su se dvoboji, megdani i izvodila javna kaznjavanja podanickog stanovnista (raje) od strane turskih osvajaca. Ipak, ovome gradu su vjekovima pripadali mnogi, voljeli su ga carevi, u njemu uzivali kraljevi, svoju ratnicku slavu njime su pronosile velike vojskovodje. Mnoge price danas autenticno svjedoce o tim razdobljima, o nastancima hercegnovskih ostrva, tvrdjava, mjesta, crkava, rtova... Mi cemo vam ispicati interesantnu pricu koja govori o nastanku rta Kobila u blizini grada.Nekada davno na Lustici (danas poluostrvo koje se nalazi u ulazu u Bokokotorski zaliv sa desne strane) zivjeli su momak i djevojka koji su se jako voljeli. Jednoga dana odluce da odu u kupovinu u Herceg Novi. Umorni od dugog hoda napokon stigose u Novi i malo predahnuse. Kako se tada za dana valjalo vratiti natrag, pocese brzo da razgledaju sta se sve na pazaru prodaje. Tada su gradom gospodarili Turci i bilo ih je na svakom koraku. Djevojka je bila veoma lijepa, pa je na pazaru ubrzo spazi jedan turski aga kojem se mnogo svidjela. Aga odluci da djevojku otme i to dogovori sa svojim zulumcarima. Vojnici se prikradose djevojci i otese je. Kad to momak spazi, pobi se sa Turcima. Ipak, Turci lako savladase momka, i ubrzo ga pogubise, a djevojku odvedose sa sobom. Od toga dana niko od njenih bliznjih nije znao sta se sa njom tacno desilo, niti gdje se nalazi. Ipak jednoga dana djevojka se pojavi u svom rodnom mjestu, na Lustici, ali trudna. Lusticani tada proglasise da djevojka nosi agino dijete, te da je iznevjerila svoga nesudjenog muza, kojeg Turci ubise na pazaru. Kada ubrzo nesrecna djevojka izdahnu na porodjaju, o djecaku kojeg je rodila poceo se svako po malo brinuti. Svacije i nicije, dijete je odrastalo od milosti sela, ali je vremenom postao veoma buntovan i hrabar mladic. U mladosti je veoma dobro savladao rukovanje oruzjem, mrzio je Turke i strasno zudio da spere ljagu sa majcinog imena. Kada je stasao, osnovao je hajducku cetu. Cesto je sa svojom druzinom upadao u Novi (danas Herceg Novi), i cinio pometnju medju turskim osvajacima. Otimao je njihove zene i sa velikim zlatom i srebrom bjezao na Lusticu. Bjezao je preko mjesta: Sutorina, Njivice, pa sve do mjesta Rose, gdje bi ga cekale kobile, posebno pripremljene za tovare, naucene da se ne plase mora i plivanja. Potom bi na kobilama vezivao tovare sa blagom i otete turske zene. Tako pripremljen sa stizao bi do Lustice. Ipak, jednom Turci doskocise hajduku i ubise ga. Medjutim, i poslije njegove smrti kobile su danima, godinama, pa i vjekovima nastavile da ga vjerno cekaju na istom mjestu.To mjesto po legendi dobi ime rt Kobila.

Na izuzetno značajnom i atraktivnom geografskom prostoru izmedju najviše planine dinarskog masiva, Orjena (1.895 m) i ulaza u jedan od najljepših zaliva svijeta, Boku Kotorsku, smjestio se Herceg Novi.On predstavlja administrativni, kulturni i privredni centar Opštine, koja se prostire od graničnog prelaza DEBELI BRIJEG do najužeg dijela Boke Kotorske (tjesnaca VERIGE - 300 m. širine), sa vrlo bogatim i živopisnim seoskim zaledjem, na ukupnoj površini od 235 km2 i imao oko 39.000 stanovnika. Sam grad ima oko 20.000 stanovnika.Geografske koordinate grada su: 42"27' sjeverne geografske širine i 18"33' istočne geografske duzine.Reljefne karakteristike:planina ORJEN (1.895 m, poznat po svojim endemskim vrstama, rekreativnim stazama i skijanju u kasnim proljećnim, ponekad i ranim ljetnjim mjesecima)brda: DOBROŠTICA (1.570 m) i RADOŠTAK (1.441 m)poluostrvo LUŠTICA, sa najvišim vrhom OBOSNIK (586 m) Sam ulaz u Bokokotorski zaliv se nalazi izmedu rtova OŠTRO i MIRIŠTE i širine je cca. 2.900 metara.Maksimalna dubina vode u Zalivu je 61 metar, a prosjecna dubina je 27,8 metara.Od 1997. godine Boka Kotorska je i zvanično uvrštena u Asocijaciju 28 najljepših zaliva svijeta.
Podneblje Boke Kotorske ima blagu mediteransku klimu, čije su osnovne odlike suva i topla ljeta i blage zime. Sam Herceg Novi ima specifičnu mikro klimu koja je uslovljena izuzetno dobrom južnom ekspozicijom, blizinom mora, krečnjackom podlogom i planinskim zaleđem, koje sprečava prodor hladnih vazdušnih masa.Zbog svega toga Herceg Novi ima vrlo visoku prosječnu godišnju temperaturu vazduha koja iznosi 16,2 C (približno istu imaju mediteranski gradovi kao što su Napulj i Lisabon) i čak prosječno godišnje oko 200 sunčanih dana. Ljeti, u julu i avgustu, grad ima prosječno 10,7 sunčanih sati dnevno.Karakteristična su, takođe, i mala temperaturna kolebanja tako da je prosječna dnevna oscilacija temperature samo oko 4 C. Prosječna dnevna temperatura morske vode tokom ljetnjih mjeseci od 22 - 26 C i približno ista prosječna dnevna temperatura vazduha omogućava kupališnu sezonu u trajanju od najmanje pet mjeseci.Salinitet mora iznosi 38%.Godišnji prosjek padavina je 1.930 mm/m2, a relativna vlažnost vazduha je najviša u jesen i dostiže do 80%, a najniža je ljeti 63%.Karakteristični vjetrovi koji duvaju na ovom području su: - MAESTRAL (zapadni - duva ljeti), - BURA (sjeverni - duva zimi), - ŠILOK (južni - duva tokom godine), - JUGO (južni - duva pretežno zimi),te GREGO, LEVANAT, TRAMUNTANA, OŠTRIJAL, PULENAT - manje cesti i manje poznati vjetrovi.Herceg Novi i njegova Rivijera posjeduju izuzetno bogat i raznovrstan hortikulturni potencijal koji je uslovljen povoljnom klimom, geografskim položajem, reljefom i konfiguracijom terena.U pejzažima našeg grada, pored brojne domaće mediteranske flore, zastupljeno je i preko 250 vrsta različitog egzotičnog bilja porijeklom sa svih kontinenata, što mu daje specifičnu karakteristiku i privlačnost. Egzotične vrste poput mimoza, agava, cikasa, magnolija, eukaliptusa, araukaria su se veoma uspješno aklimatizovale na našem podneblju i sa autohtonom vegetacijom čine jedinstven ukras. MIMOZA (Acacia dealbata) je zimzelena, drvenasta biljka porijeklom iz Australije, raste kao grm ili stablo različite visine i do preko 10 m. Ima dvostruko peraste listove i zlatno žute grozdaste cvjetove, koji imaju specifičan miris. Cvjeta u periodu od januara do marta. KAMELIJA (Camellia japonica - iz porodice čajeva) je ukrasna zimzelena biljka grmolikog oblika, porijeklom iz Japana i Kine. Cvijet je okruglastog oblika bijele, crvene ili ružičaste boje sa raznim nijansama.Kamelije cvjetaju od decembra do aprila.OLEANDER (Nerium oleander) je zimzelena ukrasna biljka, koja raste u obliku grma ili manjeg stabla, visine 2-4 metra sa raznobojnim cvjetovima, koji se razvijaju u periodu od juna do avgusta. MAGNOLIJA (Magnolia grandiflora - iz porodice magnolije) je biljka koja potiče iz Sjeverne Amerike i dostiže visinu do 12 m. BUGENVILIJA (Bougenvillea sanderiana - odomaćen naziv je bogumila) jedna je od najljepših penjačica koja prekriva južne fasade i zidove u našem gradu. Potiče iz Brazila i Srednje Amerike, a na našu rivijeru donijeta je sa Azurne obale.EUCALYPTUS GLOBALUS - australijska zimzelena biljka, koja u postojbini narasta i preko 100 metara, pa se ubraja medju najveće biljke na svijetu.ARAUCARIA EXCELSA - porijeklom sa ostrva Norfolk u Tihom okeanu, zimzelena biljka sa pršljenasto razvijenim granama, koja narasta i preko 70 metara.AUCUBA JAPONICA - zimzeleni grm iz Japana, sa veoma dekorativim kožastim, sjajnim listovima, zelene ili zlatno-žute boje.

Gradska muzika Herceg Novi osnovana je 1886. godine. Odlikovana je ukazom Josipa Broza Tita, 1971. godine, ordenom zasluga za narod sa srebrnim zracima i dobitnik je dvije Oktobarske nagrade Herceg Novi 1968. i 1986. godine.Njene prostorije krasi mnoštvo pehara, plaketa, diploma i zahvalnica, dobijenih na raznim takmicenjima i manifestacijama, od kojih izdvajamo: Zimske Olimpijske igre u Sarajevu, Vinkovacke jeseni, nagradu tjednika Arena za najbolji nastup, polazak štafete iz Mostara, tri nagrade kulturno prosvjetnog saveza Crne Gore, zahvalnice turistickih društava Sanski most, Dubrovnik, Sarajevo, turistickog saveza Boke Kotorske, povelja turistickog saveza Crne Gore, povelja turistickog saveza Jugoslavije, zahvalnice o saradnji sa muzikama Kotor, Tivat, Djenovic, Budva, Cavtat, Stolac, Bjeljina, Goražde...Gradska muzika jedan je od nosilaca Praznika Mimoze, vezana je za osnivanje prvih mažoretki jugoistocne Evrope u okviru Gradske muzike. Od februara 1972. godine orkestar i mažoretke imaju jednoobrazne uniforme.Za svojih preko 120 godina rada proputovali su bivšu Jugoslaviju i mnoge zemlje Evrope, gdje su primljeni kao dragi gosti, donoseci svojim domacinima mirise i melodije naše Boke i Herceg Novog.

HERCEGNOVSKE MAŽORETKEsu prve mažoretke na prostorima bivše Jugoslavije, a do njihovog formiranja došlo je zaslugom Turističkog saveza Boke Kotorske, hercegnovskih turističkih radnika i, nadasve, zaslugom velikog entuzijaste i turističkog radnika Petra Vučetica i cijele njegove porodice.
HERCEGNOVSKI TROMBONJERISredinom sedamdesetih godina prošlog vijeka, u prvim godinama "Praznika mimoze", dio programa su bili i "Dubrovački trombonjeri", uz pomoć kojih je početkom osamdesetih godina u Remontnom zavodu "Sava Kovačević" u Tivtu napravljeno 12 pušaka, popularno zvanih "trombona" i tako je "Praznik mimoze" dobio svoje, hercegnovske trombonjere, a to su momci koji idu ispred svih u paradi "Praznika", pucajući iz trombona, pušaka bez cijevi koje, koristeći bijeli barutni prah i metak od vazdušne puške kao inicijalnu kapislu, izazivaju samo jaku buku sa dimom i najavljuju dolazak defilea, karavana "Praznika", proljeća.....

STARI GRADje jedinstvena arhitektonska cjelina, u samom središtu današnjeg gradskog jezgra. Ako krenete sa glavnog gradskog trga - Trga Nikole Djurkovića, Stepeništem Kralja Tvrtka ispod Sahat kule, nakon, ne više od šezdesetak stepenika, pred Vama se otvara Trg Hercega Stefana (češće zvan Belavista), sa crkvom Sv. Mihaila Arhandjela i Spomen česmom, a ulazeći na sam trg proći ćete pored zgrade Gradskog arhiva.Ukoliko produžite pravo pa skrenete desno, ući ćete u ulicu Marka Cara. Na njenom kraju je Trg Mića Pavlovića sa crkvom Sv. Jeronima, crkvom Sv. Leopolda i zgradom Muzičke škole - bivše gradske gimnazije.Ako, pak, sa Trga Belvista krenete desnim stepeništem, tj. ulicom Marka Vojnovića, proći ćete, prvo, pored zgrade Radija Herceg Novi, pa zatim pored galerije "Josip Bepo Benković", i stići do Forte Mare, prelijepe tvrdjave koja kao da izvire iz mora.Ukoliko se vratite natrag, na početak stepeništa i "skrenete" več poslije same Sat kule, lijevo stepeništem uzbrdo, stići ćete do Kanli Kule, danas poznatije kao Ljetnja pozornica - i sve to možete laganim hodom obići za manje od trideset minuta.
LAZARETje atraktivna i impozantna gradjevina, koja je u vrijeme kada je izgradjena (18. vijek) predstavljala glavnu zdravstvenu i sanitetsku ustanovu za Boku Kotorsku. Nalazi se u Meljinama, a datira iz 1732. godine. Gradili su je Mlečani u klesanom kamenu, koji su kaludjeri pripremali za gradnju velike manastirske crkve na Savini. U dvorištu ove gradjevine nalazi se kapela Sv. Roka, gradjena 1730. godine, u vrijeme izgradnje samog Lazareta. Crkva je rekonstruisana 1892. godine. U središtu ovih gradjevina ogradjenih zidom sa dvoje vrata i tri atrijuma sa nekoliko manjih zgrada, nalazi se fontana. Ispred zgrade se nalaze dva pristaništa, jedno veće sa lukobranom i jedno manje.
PARK BIVŠEG HOTELA "BOKA"nekada je bio pravi botanički vrt, lociran u samom Centru grada. Formiranje parka otpočelo je kada i gradnja hotela, 1908. godine, pravi oblik i sadržinu dobija za vrijeme Prvog svjetskog rata, posebno 30-tih godina prošlog vijeka.U parku se nalazi preko 80 vrsta biljaka, koje su bokeljski pomorci donosili iz raznih krajeva svijeta. Do 1979. godine u parku se nalazio i ribnjak, koji je tada srušen zbog posljedica koje je imao hotel "Boka" od zemljotresa , ali je 2000. godine, zajedničkom akcijom Turisticko-informativnog centra i Opštine Herceg Novi, ribnjak, koji je bio skoro identičan prvobitnom projektu inženjera Momčila Tapavice, ponovo izgradjen na istom mjestu, po projektu Novljanina Bora Dabovića. PLAVA ŠPILJAje jedna od najatraktivnijih u nizu pećina koje se nalaze na poluostrvu Luštica, smještena izmedju uvale Zlatna luka i Rta Mokra gora. Udaljena je od Herceg Novog 5,7 nm. Ima dva otvora pod uglom od 45 stepeni, visina od nivoa mora do vrha tavanice je 9 m, a dubina 3 - 4 m. Svoj naziv je dobila po neobično plavoj boji koja nastaje tokom vedrih dana, refleksijom sunčevih zraka koji se odbijaju od njenu površinu. Posjeta ovoj pećini obavezan je dio programa izletničkih tura kroz Bokokotorski zaliv, a u nju se može ući običnom barkom ili manjim brodićima.


OSTRVO MAMULAna pomorskim kartama je poznato pod nazivom Lastavica, dok je svoje opšteprihvaćeno ime Mamula dobilo po austrijskom generalu Lazaru Mamuli, koji ga je utvrdio sredinom 19. vijeka. Mamula je nenaseljeno ostrvo na samom ulazu u Bokokotorski zaliv, udaljeno od Herceg Novog 3,4 nm. Kružnog je oblika, prečnika 200 m, obraslo niskom vegetacijom, sa plažom i pristaništem na sjevernoj strani. U vrijeme oba svjetska rata na ovom ostrvu je bio zatvor i kao znak sjećanja na taj period postavljena je spomen ploča. Za oživljavanje i turisticku valorizaciju ovog izuzetno atraktivnog ostrva napravljeno je nekoliko projekata, ali nijedan nije do sada realizovan.Mamula je i dalje napušteno ostrvo, ali i omiljeno ljetno izletište. PARK SAVINSKA DUBRAVAOd bivšeg motela "Dubrava" (danas zgrada direkcije HTP "Boka" AD) prema istočnoj strani grada, prema Meljinama, vodi put u Savinsku dubravu. Cijelom Dubravom, kroz čemprese, borove, kestenove, grabove i hrastove, uz nekoliko prelijepih vidikovaca, krivudaju staze bogom dane za rekreaciju. Asfaltni put kod ulaza u Manastir Savina trasiran je tako da se jedan stoljetni hrast medunac našao usred asfalta - na sredini kolovoza i dan danas odolijeva automobilima.
"NEBESKO OGNJIŠTE"je vrlo neobična stara porodična kuca, pretvorena u izložbeni prostor, vajarski atelje, prepuna eksponata autora Koste Kilibarde. Ovaj izvorni umjetnik, zajedno sa prirodom, njeno drvo preobražava u najrazličitije oblike i sadržaje dajući im pritom jedan novi život i trajanje. Ova svojevrsna "galerija" nalazi se na brdašcetu Lalovina, u Zelenici

U periodu izmedju dva svjetska rata u Herceg Novom je radilo više hotela, medju kojima "Amerika", "Rudnik", "Jadran", "Balkan", "Savina", "Evropa", "Topola", "Erceg Novi", "Srpski hotel", "Beograd"... Godine 1926. svoja vrata gostima otvorio je i hotel "Plaža" vlasništvo porodice Trani na približno istom mjestu na kojem se nalazi i danas.Godine 1906. Tomo M. Katurić je dobio dozvolu za držanje konačišta u Kamenarima, a 1929. godine je u Igalu otvoren hotel "Igalo", vlasništvo porodice Janković. U Zelenici, pored spomenutog hotela "Plaža", radio je i hotel "Boka", vlasništvo Obrena Dundjerovića, kojeg su Njemci digli u vazduh pri povlačenju 1944. godine, i hotel sa istim imenom vlasništvo Blagoja Mićunovića. Turističko društvo "Savina" - Herceg Novi, koje i danas postoji, osnovano je 1922. godine, a današnje Turističko društvo "Igalo" (tada se zvalo "Tamaris") 1927. godine.
Još davne 1929. godine hercegnovska opština je proglašena za "morsko kupalište i klimatsko lječilište" jer od davnina se znalo za ljekovita svojstva priobalnog morskog mulja zvanog "igaljsko blato" i mineralne vode "igaljske slatine". Vremenom, razvojem Igala, termin klimatsko lječilište se gubi kao termin za cijelu Opštinu. Već pomenuti hotel "Igalo", sa 16 soba i 40 ležaja, bio je podignut upravo na mjestu gdje se nalazi današnja zgrada Prve faze Instituta i već tada je imao, na primjer, hotelski automobil koji je dočekivao goste u pristaništu ili aerodromu "Gruda".

1930. godine je izvršeno ispitivanje igaljskog blata u laboratorijumu poznatog francuskog ljecilišta Viši ("Vichy"), koje je definitivno potvrdilo njegovu izuzetnu ljekovitost, ali tek nakon Drugog svjetskog rata, zahvaljujuci dr. Svetozaru Živojnoviću realizovani su davno donijeti planovi o osnivanju lječilišta u Igalu, koje je Odlukom vlade Crne Gore od 1.XI 1949. godine konačno i osnovano.Da je turizam u hercegnovskoj Opštini, u tim godinama izmedju dva Svjetska rata, bio na visokom stepenu razvoja svjedoči i podatak iz 1935. godine po kome je te godine 8 hotela i jedno odmaralište radilo tokom cijele godine zbog posjedovanja grijanja u toku zime.Boravišna taksa je uvedena još 1919. godine uz "strogu kontrolu na osnovu važećeg pravilnika za Zetsku banovinu"...Prvi kongres održan u Herceg Novom, koji će nakon toga postati jedan od najznačajnijih centara kongresnog turizma šireg regiona, održan je u maju 1939. godine - bio je to 4. Jugoslovenski kongres borbe protiv tuberkuloze.Intenzivan i organizovan razvoj turizma na ovom području vezuje se za šezdesete godine prošlog vijeka, kada su izgradjeni skoro svi danas postojeći hoteli, tada su to bili veliki i moderni hoteli.Jedino su hotel "PLAŽA", u današnjem izgledu, i II faza Instituta "Dr. Simo Milošević" - Mediteranski zdravstveni centar izgradjeni kasnije, 1980. odnosno 1988. godine.Poslednjih godina došlo je do izgradnje većeg broja manjih privatnih hotela, vila i apartmana.Danas je u našoj Opštini ukupno 19 kategorisanih hotela i 2 pansiona.

Kotor-biser kulturno-istorijske riznice Crne Gore

Na južnom dijelu obale Jadrana, duboko urezana u vrletne strmine planine Lovćena i Orijena, leži Boka Kotorska, čija raskošna i dramatična ljepota zaustavlja dah. Naokolo obronci surih planina prijete da se survaju i zatrpaju uski jezičak mora, čiji valovi sanjivo zapljuskuju pitomi pojas obale sa nizom naselja.
Za postanak Kotora vezuju se mnoge legende. U jednoj od njih se kaže: “Grčka vila Alkima, koja je stanovala u pećini Vilnici iznad današnjeg grada, savjetovala je da se grad ne gradi na brdu kako su to namjeravali tadašnji doseljenici. Morska obala treba da bude vaš stan, jer vam bez mora nema života. Na brdu nema brodu pristaništa ni konju poilišta.”
Zahvaljujući izuzetnim biogeografskim uslovima Kotora, pojavu čovjeka i smjenu civilizacija i kultura na ovom tlu možemo pratiti od najranijih neolitskih artefekata iz pećina kod Perasta, preko nalaza oružja u Maloj i Velikoj Grudi u Grbaljskom polju i praistorijskih crteža u okolini Risna, do nedovoljno istraženih kamenih tumula-grobnica najranijih zabilježenih stanovnika ovih krajeva, čiju su državu iz sredine trećeg vijeka stare ere pod kraljem Argonom i kraljicom Teutom, srušili i zauzeli Rimljani, sprovodeći u narednim vjekovima ubrzanu romanizaciju na svim poljima. Znatna rimska naselja (današnji Risan), stradala su u provalama varvara koji su oborili rimsko carstvo, ali su preživjeli našli utočište na kraju Kotorskog zaliva, gdje su formirali rano-srednjevjekovni Kotor.
Iz rane istorije ovog naselja poznato je da je ono već u 6. vijeku naše ere imalo episkopsku baziliku sa krstionicom, da su početkom 9. vijeka donesene iz Carigrada mošti mučenika Sv. Tripuna i sagrađena prva crkva tipa martirija, koja je preživjela najezdu Saracena sredinom 9. vijeka i napad makedonskog cara Samuila krajem 10. vijeka. Kotor od sredine 11. vijeka otpada od vizantijeske vlasti i postaje jedna od prijestonica vladara slovenske države Duklje u neposrednom zaleđu, ali je sredinom 12. vijeka opet sjedište vizantijskog namjesnika, duxa Dalmacije i Duklje. Grad se toliko razvijao da počinje gradnja velike katedrale, po uzoru na romaničke bazilike, u koju se prenose mošti i kult gradskog zaštitnika Sv. Tripuna.
Krajem 12. vijeka Kotor ulazi u sastav države Raške pod dinastijom Nemanjića i tokom naredna dva vijeka doživljava najveći ekonomski i kulturni procvat.
Tako je 1195. godine sagrađena živopisna crkva Sv. Luke, jednobrodna građevina sa kupolom mješavina romaničkog i vizantijskog stila. Godine 1221, na temeljima starohrišćanske bazilike, sagrađena je nova crkva Sv. Marije od rijeke, sa krovom i kupolom od kamenih ploča, u kojoj su nađene freske zadivljujuće ljepote. Tada je građena i crkvica Sv. Martina (danas Sv. Ane). U 14. vijeku su bile oslikane freskama i crkve Sv. Nikole, koja je pripadala bratovštini mornara, čiji su ostaci uklopljeni u zid jedne obične kuće i crkve Sv. Jakova kod gradske Lođe, čiji su temelji označeni u pločniku glavnog gradskog trga.
Nakon raspada srpskog carstva pred prodorom Turaka, za Kotor počinje nemiran period ispunjen treženjem moćnog zaštitinika, i to najprije ugarskog kralja Ludovika, pa bosanskog Tvrtka I, koji je 1382. godine osnova grad Sveti Stjepan (današnji Herceg Novi). Izložen stalnim napadima Balšića, Crnojevića, te Sandalja Hranića, Kotor biva prinuđen da se prikloni Veneciji 1420. godine. Mletačka vlast polako ukida privilegije koje je Kotor uživao, a Turci zauzimaju okolne teritorije što je uslovilo jačanje bedema oko urbanog jezgra i na brdu Sv. Ivan.
Kotor su kroz istoriju nekoliko puta pogađali katastrofalni zemljotresi i to: 1539, 1564. i 1582. U kataklizmi 1667. godine srušene su dvije trećine graditeljskog fonda. Tada se težište pomorstva prebacuje u Perast, smješten nasuprot tjesnaca Verige.
Već u 15. vijeku na ostrvu Sv. Đorđe pred Perastom je osnovana benediktinska opatija, a sredinom 15. vijeka, na hridi pored njega, stara kapela Gospe od Škrpjela i to nasipanjem kamena oko hridine prošireno je ostrvo i sagrađena nova crkva, koju je krajem 17. vijeka oslikao naš najveći barokni slikar Tripo Kokolja.

Na jugo-istočnom dijelu jadranske obale more je, slijedeći tokove nekadašnjih rijeka, 28 km zašlo u kopno, stvarajući jedinstven zaliv, Boku Kotorsku (86 km2), sastavljen od dva manja zaliva, spoljašnjeg Toplansko–tivatskog i Kotorsko-risanskog.
Kotor se nalazi u jugoistočnom vrhu istoimenog zaliva, na mjestu gdje je more najdublje zašlo u kopno, sa geografskim koordinatama 42°25 N i 18°47' E. Grad je smješten na naplavini rijeke Škurde koja protiče uz njegove sjeverne zidine i izvorišta Gurdić koji izvire iz njegove južne zidine. Sa istoka ga nadvijaju obronci Lovćena sa brdom Sveti Ivan (260 m), dok ga sa jugozapada more povezuje sa svijotom. Do Kotora se stiže automobilom, autobusom, brodom i avionom – preko aerodroma u Tivtu (8 km), Podgorici (90 km) i Ćilipima (73 km) ili vozom – preko Bara (60 km). Kotor (6.633 stanovnika) je sjedište opštine, kulturni, obrazovni, naučni, zdravstveni, privredni i sportski centar. Kotor ima status stalnog graničnog pomorskog prelaza i luke za međunarodni pomorski saobraćaj.
Statutom opštine definisano je granično područje koje, osim Kotora, čine naselja Dobrota, Škaljari i Muo. Opštinski podcentri su Risan i Radanovići. Risan (2.092 stanovnika), najstarije naselje na obali. Vrši administrativnu, obrazovnu, kulturnu, zdravstvenu i turističku funkciju. Raskrasnica je puta koji vodi za Nikšić.
Radanovići (650 stanovnika), vrši administrativnu, obrazovnu, zdravstvenu, privrednu i sportsku funkciju.
Opština Kotor zahvata površinu od 355 km2. Područje opštine čine tri privredne cjeline. Kotorsko-risanski zaliv, planinsko zaleđe (visoravan Krivošije, sjeverni dio Njeguškog povišja) i udolina Grbalj. Na tom prostoru ima 46 naselja.
Na obali Kotorsko-risanskog zaliva nižu se brojna naselja. Na istočnoj obali je Dobrota (7.313 stanovnika), najveće naselje u opštini, na sjevernoj obali Orahovac, na sjevero-zapadnoj Perast i Risan, na zapadnoj Strp, Lipci, Morinj i Kostanjica. Na jugo-zapadnoj obali nižu se naselja Muo, Prčan i Stoliv. U ovim naseljima živi 18.533 stanovnika. Tri naselja su dvojna: Donji i Gornji Orahovac, Donji i Gornji Morinj i Donji i Gornji Stoliv. Naselja u planinskom zaleđu, na visoravni Krivošije su: Dragalj, Zvečava, Ledenice, Knežlaz, Malov Do i Han, na Njeguškoj površi Mali i Veliki Zalazi, a na Njeguškom podvršju Mirac i Čavori. U ovim naseljima živi 626 stanovnika. Naselja u Gornjem Grblju su: Dub, Sutvara, Nalježići, Pelinovo, Šišići, Prijeradi, Bratešići, Gorovići i Lastva. U Donjem Grblju naselja su: Lješevići, Vranovići, Pobrđe, Glavatičići, Kubasi, Kovači, Glavati, Zagora, Višnjevo i Krimovice.
Jedino naselje na obali otvorenog mora, dugoj 25,6 km, je Bigovo, poznato ribarsko i turističko mjesto. U ovim naseljima živi 3.000 stanovnika.

Područje Kotora i okoline ima tipičnu mediteransku klimu koju karakteriše toplo i suvo ljeto, a blaga i vlažna zima. Prosječna godišnja temperatura iznosi 15,2° C. Najtopliji mjesec je juli sa prosječnom temperaturom vazduha od 24,1° C, a temperaturom mora 23,0° C. Prosječna januarska temperature vazduha iznosi 7,7° C, a temperature mora 13,1° C. Jesen je toplija od proljeća prosječno za 2,9° C.
Prosječno najduže trajanje sunčevog sjaja je u naseljima u jugoistočnom dijelu donjeg Grblja, posebno lokalitet Platamuni, a u zalivu Perast prosječno dnevno sijanje sunca je iznad 7,30 sati.
Kotor u prosjeku godišnje primi 2.152 mm padavina. Najviše padavina se izlije u jesenjim (248 mm) i zimskim (243 mm) mjesecima, dok su ljetnji mjeseci najsuvlji (68 mm). Količina padavina se smanjuje prema jugoistoku teritorije opštine.
Najčešći vjetrovi u Kotoru su jugoistočni i južni. Veliki broj dana u godini (213) je bez vjetra, što morsku površinu čini mirnom.
U periodu od polovine maja do kraja prve decade oktobra temperature mora dostižu vrijednost iznad 18° C, što omogućava kupališnu sezonu u trajanju od čak 144 dana.

Kotor je jedan od rijetkih gradova koji je očuvao brojene tradicionalne manifestacije što svojom originalnošću, folkolorom i brojem učesnika pobuđuje inters gledalaca. Navest ćemo ih hronološki, po kalendaru izvođenje tokom godine.
Karnevalske svečanosti – Kotor ima veoma dugu istoriju karnevala i spada među poznate gradove na jugoslovenskoj obali Jadrana po ovim priredbama. Svečanosti se održavaju tokom februara, a započinju poznatim maskenbalima koji se organizuju u svim većim mjestima Boke Kotorske. Centralno mjesto u karnevalskoj povorci ima figura karnevala kojoj se sudi za sve ono u prethodnoj godini što nije bilo dobro. Redovno se osuđuje na smrt spaljivanjem. Posljednjih godina obnovljena je tradicija održavanje ljetnjeg karnevala.
Tripundanske svečanosti – Religijske svečanosti posvećene Sv. Tripunu, zaštitniku grada Kotora, čije se mošti čuvaju u katedrali. Svečanosti prati smotra crkvenih horova, gradske muzike, Bokeljske mornarice i folklornih društava.
Dani kamelije – U čast cvijeta Kamelije u Kotoru i okolini se tokom marta organizuju izložbe cvijeća, likovne izložbe, pozorišne predstave, bal kamelija, izbor dame kamelije.
Gađanje kokota – To je običaj koji se vezuje za odbijanje turskog napada na Perast 1654. godine. Ratnički duh Peraštana, kao uspomena na ovaj događaj, ogleda se u vještini gađanja kokota koji se postavlja na usidrenoj dasci, na udaljenosti od obale oko 300 metara. Pobjednik u ovoj vještini dobija peškir uz obavezu da prisutne časti vinom. Ova manifestcija održava se 13. maja.
Festival filmova o podmorju – Revija filmova održava se na jednom od kotorskih trgova, tokom juna mjeseca, kada se publici prikazuju filmovi snimljeni u morskim dubinama.
Festival pozorišta za djecu – od 2. do 10. jula u Kotoru se održava Festival pozorišta za djecu koji je osnovan "radi njegovanja pozorišnog stvaralaštva za djecu, razvoja estetskog vaspitanja mladih, afirmisanja vrijednosti stvorenih radom i stvaralaštvom u ovoj oblasti, kao i podsticanja razvoja dječijeg stvaralaštva uopšte". Svake godine se na festivalu prikaže na desetine pozorišnih predstava i pratećih programa, a program prate na hiljade gledalaca koji rastu zajedno sa ovim festivalom.
Internacionalna smotra mode – Kotorski trg ispred Katedrale Sv. Tripuna mjesto je na kojem se tokom jula održava smotra mode na kojoj učestvuju domaći i svjetski modni kretaori sa svojim najaktuelnijim modelima.
Fašinada – predstavlja jedinstvenu manifestaciju vezanu za nastanak vještačkog ostrva Gopse od Škrpjela. Svake godine 22. jula, na dan kada je prema predanju nađena slika Bogorodice sa malim Hristom na hridi ispred Perasta (1452. godine), po zalasku sunca, kreće zelenilom okićena povorka čamaca napunjenih kamenjem, sa istočnog kraja Perasta. Povorka, u kojoj učestvuju isključivo muškarci, polazi preko obale Perasta, do njegova zapadnog kraja odakle se upućuje prema ostrvu Gospe od Škrpjela. Učesnici povorke pjevaju dvije narodne pjesme. U blizini ostrva, ravnomjerno oko njega, polaže se kamenje, što osim simbolike nastanka ostrva ima i praktični značaj za njegovo stalno učvršćivanje.
KotorArt - nezavisna inicijativa u kulturi, pokrenuta je 2001. godine sa ciljem da se inicijative naših poslanika kulture definišu i plasiraju našoj i svjetskoj kulturnoj javnosti, da se promoviše nacionalna i lokalna kulturne baštine, da se organizuju visoko vrijedni umjetnički programi edukacije kao i prezentacije vrhunske svjetske produkcije.
Međunarodni festival klapa – Udruženje građana Perast već tradicionalno u ovom malom mjetu priređuju festival tradicionalne narodne muzike koji se održava tokom avgusta mjeseca.
Bokeljska noć - Predstavlja svojevrsnu takmičarsko zabavnu manifestaciju na moru. U njoj učestvuje povorka dekorisanih barki. Motivi za dekorisanje su objekti, predmeti, pojave, morske životinje i dr. Povorka se kreće uz obalu u luci Kotor i prećena je svjetlošću reflektora, iluminacijom i vatrometom. Manifestaciju prate ribarske večeri i kulturno-umjetnički program, a održava se tokom avgusta mjeseca u Kotoru.

Kotor je jedan od rijetkih gradova Mediterana koji je sačuvao svoj fortifikacijski sistem ukupne dužine 4,5 km, pa i u tom pogledu predstavlja svojevrstan kuriozitet. Debljina zidina koji opasavaju Kotor je od 2 do 15 metara, a visina mjestimično i do 20 metara. Pravac svog prostiranja dobile su slijedeći prirodne odbrambene sisteme, obalu mora i rijeku i konture brda Sv. Ivan (260 m). Zbog toga im je i visina različita, zavisnosti od toga kolika je neka od pomenutih prirodnih prepreka, za ratnu tehniku, u vrijeme njihove gradnje, predstavljala pravu prepreku.
Sa razvojem ratne tehnike i tehnologije, rasla je i njihova debljina kao zaštita od topovskih đuladi.
Gradska vrata – U grad Kotor se ulazi na troja vrata. Najveća su zapadna, vrata od mora, do kojih se nekada dolazilo morem. Sa desne strane ulaznih vrata nalazi se kameni stub za koji su se nekada vezivali brodovi. Sadašnji oblik ovih vrata datira iz 1555. godine. Podignuta su u stilu renesanse. Zbog spuštanja tla izazvanog ranijim zemljotresima i nasipanju nakon zemljotresa, sadašnja visina vrata je smanjena u odnosu na prvobitnu za 0,86 m.
Vrata na sjevernmoj strani Kotorskih gradskih zidina, sa pokretnim mostom na rijeci Škurdi, podignuta su 1540. godine u spomen odbrane grada od flote turskog gusara Hajrudina Barbarose, koji je, u namjeri da osvoji grad, svojom flotom dospio do mjesta gdje su podignuta gradska vrata.
Sa južne strane u grad Kotor se ulazi kroz trojna vrata, unutrašnja iz 16. vijeka, srednja iz 12 i 13. vijeka, a vanjska sa pokretnim drvenim mostom preko rijeke Gurdića iz 18. vijeka.
Trgovi (Pjace) – Urbano jezgro Kotora predstavlja veoma interesantan sklop većih i manjih trgova povezanih kratkim, uskim, krivudavim ulicama. Kroz glavna gradska vrata ulazi se na najveći, najljepši i glavni trg Kotora, TRG OD ORUŽJA koji ima izgled latiničnog slova „L“, čija se duža oso proteže u pravcu sjever-jug, a kraća u pravcu istok-zapad. Zapadno pročelje trga čini kompleks zgrada – Kule gradske straže, Kneževe palate i Gradske vijećnice. Gotovo čitavom zapadnom stranom trga proteže se Kneževa palata, dugačka 60 metara. Započeta u XVI vijeku i završena u stilu baroka nakon zemljotresa 1667. godine.
Sa južne strane Kneževe palate, desno od ulaznih vrata, nalazi se Kula gradske straže započeta u renesansnom stilu o čemu govore ostaci presječenog luka u prizemlju, što predstavlja da je raniji trg bio nešto manji i zatvoren arkadama.
Istočnu fasadu glavnog trga Kotora čine gradske zgrade iz XIX vijeka, čiji prvi niz Završava kulom gradskog sata, podignutom 1602. godine na mjestu srednjevjekovnog tornja za mučenje. Sat je postavljen u vrijeme Napoleonove okupacije ovog područja. Uz fasadu kule nalazi se piramidalni stub – stub srama.
Na proširenom istočnom dijelu trga, nalazila se crkva Sv. Jakoba od Lođe, koja je srušena. Njeno mjesto obilježeno je crvenim pločama u pločniku trga.
Južno od Trga od oružja, ulica vodi prema TRGU OD BRAŠNA. Zapadnu stranu ulice zatvara fasada palate Beskuća, podignute 1776. godine, sa umetnutim gotičkim portalom visoke umjetničke vrijednosti iz XV vijeka i porodičnim grbom. Istočnu stranu ulice zatvara palata Bizanti čiji se ulaz nalazi u ovoj ulici. Trg od brašna je dobio naziv po vojnim magacinima brašna koji su se nekad tu nalazili. Na tom trgu nalaze se palate Buća i Pima.
TRG USTANKA MORNARA – Centralni je Kotorski gradski trg. Ne samo po svom položaju u odnosu na nekada glavnu ulicu koja vodi pravcem sjever – jug, neposredno uz ovaj trg, i spaja sjeverna i južna gradska vrata, već i zbog najznačajnijeg spomenika Kotora, Katedrale Sv. Tripuna, i događaja koji su se na ovom trgu zbivali u prošlosti, sjednice gradske uprave, trgovina, javna suđenja, uključujući i suđenje vođama Ustanka mornara na ratnim brodovima Austro-Ugarske, 1918. godine, po čemu je i dobio ime.
Trgom, sa svoja dva zvonika, visoka 33 i 35 metara, dominira Katedrala Sv. Tripuna, koja je podignuta 1166. godine. Katedrala ima ogromnu kulturnu i istorijsku vrijednost, a u njoj se čuvaju predmeti neporcjenjive vrijednosti. Uz Katedralu, sa sjeverne strane, nalazi se zgrada Biskupije, koja raspolaže arhivskim dokumentima iz srednjeg vijeka i bogatom bibliotekom.
Na sjevernoj strani trga, uz zgradu Biskupije, nalazi se veoma značajna građevina za Kotor, palata Drago.
Preko puta Katedrale nalazi se Istorijski arhiv sa izložbenim prostorom u prizemlju. Najstariji dokument koji se čuva datira iz 1309. godine pisan na pergamentu, na latinskom jeziku gotičkim pismom. Ćiriličnim pismom najstariji dokument pisan je 1539. godine.
Ulicom koja sa sjeverozapadnog dijela Trga Ustanka mornara vodi prema sjeveru stiže se na TRG BOKELJSKE MORNARICE. Sjevernom stranom trga dominira palata porodice Grgurina, građena krajem XVII vijeka, u kojoj se danas nalazi Pomorski muzej Crne Gore. Muzej čuva izuzetno vrijednu i bogatu zbirku koja predstavlja presjek razvoja pomorstva na ovim prostorima kroz vjekove.
Neposredno uz ovaj trg, ulicom koja vodi prema sjeveru, nalazi se pjaceta zvana KARAMPANA, po istoimenoj česmi, koja potiče iz XVII vijeka, a dugo vremena je bila jedina javna česma u gradu Kotoru. Za ovu česmu vezane su mnoge zgode i nezgode Kotorana, a opjevana je i u mnogim pjesmama. Humoristički list koji izlazi za vrijeme karnevalskih svečanosti u Kotoru nosi ime ove česme, vjerovatno zbog specifičnog kotorskog humora čiji je postanak vezan za ovo mjesto.
U produžetku ulice nalazi se TRG BRATSTVA i JEDINSTVA koji uokviruju zgrade građanske arhitekture XVII i XIX vijeka. Građevine na istočnoj strani djelimično su građene na ostacima znatno starijih zgrada, kao što je pravoslavna crkva Sv. Nikole, građena 1909. godine na ostacima dominikanske crkve istog imena iz 1545. godine.
Centralno mjesto na trgu ima crkva Sv. Luke koja ima višestruku simboliku za Kotor i njegovo područje. Crkva je nekad bila katolička. Do 1812. godine u njoj je bio katolički oltar i jedno vrijeme se u njoj obavljalo bogosluženje za vjernike katoličke i pravoslavne vjere. To potvrđuje vjersko uvažavanje pripadnika različitih religija na ovom području, još od davnina.
Sa ovog trga, ulicom koja vodi prema istoku, dolazi se na TRG PAŠTROVIĆA, ranije se zvao Trg od mlijeka, jer su se na njemu prodavali mlijeko i mliječni proizvodi.
Ulicom koja sa Trga bratstva i jedinstva vodi pravcem istok-zapad, u pravcu istoka stiže se na TRG 21. NOVEMBRA, koji je u narodu poznat kao Trg od drva. Ovim kotorskim trgom dominira crkva Sv. Marije Kolođete koja potiče iz 1221. godine.
Na sjevero-istoku trga nalaze se sjeverna gradska vrata sa pokretnim mostom kroz koja se izlazi na Crnogorski Pazar odakle je vodio karavanski put za Njeguše, Cetinje i dalje prema unutrašnjosti. U istočnom dijelu trga počinju stepenice za izlazak na tvrđavu Sv. Ivan.

Ono po cemu je Kotor najpoznatiji je starogradska katedrala Sv. Tripuna. Taj hram se pominje najprije u IX vijeku, kada su u nju donesene mosti Sv.Tripuna, koji je umro mucenickom smrcu u vrijeme rimskog cara Decija, u III vijeku. Hronicari svjedoce da je taj hram najvjerovatnije nestao u pozaru u X vijeku, a ponovo je sagradjen u XII vijeku. Katedrala Sv. Tripuna izgradjena je u romanickom stilu, sa elementima vizantijske arhitekture. Dozivjela je nekoliko zemljotresa, te se i njen izgled, mijenjao. Posebno vidljivi na njoj su elementi renesanse i baroka. Evropska unija i organizacija Europa Nostra, dodjeljuju toj katerdali 2002.godine diplomu za odlicno rekonstruisanje i seizmicko osiguranje najstarije romanicke katedrale na Jadranskoj obali. Kao najznacajniji spomenik i simbol Starog grada, katedrala Sv. Tripuna, sadrzi bogatu riznicu dragocjenosti medju kojima pozlaceni oltar, barokne freske, veliki broj ornamenata velike vrijednosti.
Crkva Svetog Nikole je najznacajnija pravoslavna crkva u Kotoru. Locirana je u sjevernom dijelu starog grada. Izgradjena je pocetkom dvadesetog vijeka, na temeljima starije gardjevine koja je stradala u pozaru u XIX vijeku. U blizini je i crkvena riznica sa bogatim fondom ikona, umjetnickih zanata, dokumenata i crkvenih odora. Crkva posjeduje i druge brojne dragocjenosti koje su uglavnom prilagale imucnije kotorske porodice. Crkva Svetog Luke, smjestena je takodje u Starom gradu. Podignuta je za vrijeme vladavine srpske dinastije Nemanjic, krajem XII vijeka. Do polovine XVII vijeka crkva sv.Luke bila je katolicki hram, da bi nakon rata sa Turcima postala pravoslavni crkveni objekat, jer se broj pravoslavnog zivlja u Kotoru naglo povecao. Ipak, katolicki vjernici u tom hramu svoj oltar su imali do polovine XIX vijeka. U sredisnjem dijelu Starog grada smjestena je crkva Sv.Mihaila, koja u danasnjem obiku datira sa kraja XIV vijeka. Arheoloski ostaci ukazuju da je znatno veca gradjevina, na mjestu danasnje crkve Sv.Mihaila, postojala jos pocetkom XII vijeka.
U istocnom dijelu Starog Kotora smjestena je crkva Sv.Ane. S obzirom da je nekoliko puta dogradjivana, ne moze se sa tacnoscu utvrditi kada je ovaj hram nastao. Strucnjaci za rekonstrukciju starih zdanja ipak su dosli do podataka da je stariji dio crkve Sv.Ane, nastao u XIII vijeku, a noviji u XIV. Crkvu karakterise veliki broj svetaca kojima je bila vjekovima posvecena: Svetom Martinu, Svetoj Venerandi, a danas Svetoj Ani. Unutrasnjost starog grada u Kotoru, odlikuje i poznata Crkva Svete Marije Koledjate, (Gospe od zdravlja), u Kotoru poznatija kao crkva Svete Ozane. Podginuta je pocetkom XIII vijeka. Tokom vjekova pretrpjela je vise promjena. Ispod te crkve otkrivena je najstarija arheoloski pronadjena gradjevina – ranohriscanska bazilika iz VI vijeka n.e.
Medju mnogobrojnim spomenicima, u Kotorskom Starom gradu, nalaze se jos i crkva Sv.Josipa, gospe od Andjela, crkva Sv.Pavla. Spomenicima u kotorskom Straom gradu treba dodati i gradski toranj, koji potice s pocetka XVII vijeka, sa stubom srama ispred njega, i satni mehanizmom u okviru gradjevine. U blizini tornja je i Kula gradske straze, Knezeva plata, te Gradsko pozoriste , koje je prvo na Balkanu pocelo sa radom u XIX vijeku.

Palate
Kotor je poznat i po mnogobrojnim palatama, koje karatketrise romanicka i barokna ornamentika, zidne dekoracije i veliki broj grbova porodica po kojima su dobile ime ili kojima su pripadale. Izmedju mnogih izdvajaju se, Palata Bizanti, u romanickom stilu, smjestena je pored Kule gradske straze, potice iz XIV vijeka. Barokna palata Grgurina, je u centralnom dijelu Starog grada, sagradjena je pocetkom XVIII vijeka. Poznata kotorska porodica Buca u XIV vijeku sagradila je palatu Buca, koja je tokom vjekova vise puta dogradjivana, a kasnije je pripadala i porodici Pskvali. U blizini je i jedna od najotmenijih gradskih kuca, koja potice iz XIV vijeka, palata Vrakjen. Ta palata je uglavnom zadrzala originalni izgled. U blizini katedrale Sv.Tripun je palata Drago, izgradjena je u XV vijeku, u barokonom i gotickom stilu. Ipak, po misljenjima mnogih najljepsa kotorska palata je palata Pima, koju odlikuje uglavnom goticki stil, te barkoni elementi. Porodica Pima, koja je posjedovala istoimenu palatu, u Kotoru je zivjela od XIV do XVIII vijeka. Sadasnji izgled palata je dobila krajem XVII vijeka.