Prestonica turizma-Budva

BUDVA se smatra jednim od najstarijih naselja na Jadranu. U Sofokleovoj tragediji "Oikles", napisanoj u V vijeku p.n.e., spominje se GRAD ILIRIJ. Legenda, koja svoju potvrdu ima u mnogim grčkim mitovima, kaže, da je Budvu osnovao Kadmo, sin feničanskog kralja Agenora. Protjeran iz Tebe, sa svojom ženom Harmonijom, stigao je u naše krajeve na volovskoj zaprezi i osnovao Budvu. Od grčke riječi "Bous" (što znači vo) nastalo je ime grada.Ilire potiskuju Rimljani sredinom II v.s.e, pod kojima Budva ima status Grada-emporijuma (trgovačkog centra). Plinije pominje Budvu kao "Oppidum civicum Romanorum Butuanum" . Pod vlast Vizantije Budva potpada 535.godine. Zajedno sa Slovenima Budvu počinju napadati i Avari. O tome svjedoče toponimi (budvanski zaliv zvao se Avarorum Sinus). Početkom VII vijeka Sloveni počinju sa trajnim naseljavanjem ovih krajeva, da bi poslije pustošenja Saracena 841.godine trajno naselili Budvu, obnovivši je uz pomoć romanskog stanovništva. Usponom srpske države Raške, Budva ulazi u sastav Srpske srednjovijekovne države i služi kao pomorska luka države Nemanjića. Mlečani zauzimaju Budvu početkom 16-og vijeka i ostaju ovdje sve do 1797.godine kad potpada pod vlast Austro-ugarske. Od 1806. do 1807. god. traje Rusko-crnogorska uprava u Budvi.Francuska okupacija Budve počinje 1807.godine, a završava se 1813. porazom Napoleona.Tada je osnovana Crnogorsko-Bokeljska vlada, ali po naredjenju ruskog cara Aleksandra I, Boka je ustupljena Austriji na upravu 1814.godine.Iz ovih krajeva su: Srpski despot i Paštrovski knez Stevan Štiljanović, pjesnik Krsto Ivanović, književnik i političar Stjepan Mitrov Ljubisa čuveni pustolov Stjepan Zanović, rodjen je u Budvi 1751. godine, isto kao i Antun Kojović, pisac "budvanskih anala". Slikari Anastas i Špiro Bocarić su, takodje, rodjeni Budvani. Slikar Marko Gregović, rodjen u Petrovcu, prije stotinjak godina organizovao je prvu samostalnu izložbu slika u Crnoj Gori.Prva škola u Budvi osnovana je polovinom 9-og vijeka u Benediktinskom manastiru Santa Marija in Punta. Prvo sportsko društvo 1910. godine. Prvo turističko društvo u Budvi osnovano je 1922.godine.

Budvanska rivijera zauzima središnji dio Crnogorskog primorja, površinom od 122 km2, sa svojih 17.000 stanovnika. Nalazi se na 42° 10' - 42° 20' sjeverne geografske širine i 18° 49' - 19° 00' istocne geografske dužine. Na dužini od 25 kilometara nanizano je 17 manjih i većih divnih pješčanih plaža, počev od Jaza na sjeveru, do plaže u Buljarici, krajnjem jugu opštine Budva.
Budva ima tipično mediteransku klimu sa blagim, ali kišovitim zimama i dugim toplim i suvim ljetima. Prosječna temperatura u januaru iznosi 8° C dok je u julu 23,8° C. Prosječna godišnja temperatura iznosi 15,5° C (ljeti 23,1° C a zimi 9,3° C). Budva ima 2.300 sunčanih sati godišnje što je stavlja u sam vrh turističkih metropola na Mediteranu. Padavine iznose 1.626 mm/m2 godišnje. Vjetrovi u ovom kraju su: BURA - sjeverni vjetar, duva sa kontinenta i može biti jako opasan i čak dostiže brzinu od 12-15 m/sec. JUGO ili ŠIROKO, duva sa mora i donosi kišu i oblačne dane. Tokom ljetnjih mjeseci duva MAESTRAL, sjeverozapadni blagi vjetar, koji osvježava, idealan za jedrenje i "windsurf". Temperatura mora se kreće od 11,7° C u februaru do 24,7° C u avgustu mjesecu. U periodu od maja do oktobra more ima prosječnu temperaturu više od 18° C, što znači da kupališna sezona traje čitavih šest mjeseci.

Raskoš lijepih plaža posutih sitnim i krupnim pijeskom, a negdje oblim šljunkom, otvoreno i plavo more, čisto kao suza, jeste jedinstvena prirodna i turistička atrakcija južnog Jadrana. Budvanska rivijera ima šesnaest zvaničnih pješčanih plaža dužine 10.280 m, površine 283.440 kvadratnih metara na kojima u jednom trenutku komforno može da se smijesti oko 50.000 kupača. Po kvalitetu pijeska se svrstavaju u plaže prve kategorije. Vjekovna igra morskih talasa i obale stvorila je jedinstven raspored ovalnih zaliva sa žalom. Ta neponovljiva ljepota stalnih promjena omogućila je dvojako uživanje na prekrasnim plažama ili strmim liticama.

Plaža Jaz je jedna od tri najveće plaže na crnogorskom primorju. Duga je 1200 m a udaljena je od Budve 2.5 km u pravcu Tivta. U zaledju plaže nalazi se Mrčevo polje, sa obije strane je zaštićena brdima Grbalj i Straža. Kroz nju protiče sezonska rijeka Drenovstica.Plaža Jaz je šljunkovita i na obali i u vodi a u dubini je pijesak. Ova plaža je idealna za autokampere jer se u zaledju njenog većeg dijela, koji je obrastao mediteranskom vegetacijom, nalazi autokamp kapaciteta 2000 mijesta. Površina: 22500 m2

Mogren se sastoji od dvije plaže duge 350 m koje su spojene tunelom i protežu se od rta Mogren do Vidikovca hotela Avala. Izvanredan pijesak na kopnu i u vodi i osunčanost čine ove dvije plaže najatraktivnijim na crnogorskom primorju. Plaža Mogren je od juna 2004 g. nosilac "Plave zastavice" koja je simbol sigurnosti i čistoce kupalista. Udaljena je oko 150 m od Starog grada i do njih vodi betonska staza. Plaže su dobile ime po španskom moreplovcu Mogriniju koji se iskrcao na jednu od njih nakon brodoloma.

Ime ovoj plaži su dali Česi koji su 1935 g. ljetovali u Budvi, a ona se proteže od gradske luke do hotela Park i duga je 1600 m. Slovenska plaža je šljunkovita u vodi i na obali, a u njenom zaledju se nalazi istoimeni hotelski kompleks apartmantskog tipa prepun mediteranskog rastinja, kao i veliki broj plažnih barova gdje možete uživati pijuckajući neko hladno piće. U sklopu plaže postoji nekoliko sportskih terena za vaterpolo, odbojku, tenis, bungee jumping, mali fudbal, boćanje i dr.

Plaža u Bečićima je, dužine 1800 m, od strane medjunarodnih eksperata u Parizu proglašena najljepšom prirodnom plažom na Mediteranu. Budući da predstavljaju spomenike prirode, plaže budvanske rivijere su pod posebnim režimom zaštite. Bečićka plaža je pjeskovita i na kopnu i u moru i u njenoj neposrednij blizini se nalazi širok spektar turističkih sadržaja. Sve je podredjeno željama mnogobrojnih turista koji, uz netaknute krasote prirode ovog kraja, uživaju u blagodetima Mediterana koji nudi neponovljiv doživljaj.

Slobodno vrijeme u Budvi se može osmisliti prisustvom nekoj od mnogobrojnih kulturnih manifestacija.Budva je u ljetnjim mjesecima stjecište najpoznatijih imena iz oblasti kulture i umjetnosti i publike u kojoj su turisti iz raznih krajeva. Multimedijalne, književne, filmske, pozorisne i druge kulturne manifestacije u ljetnjim mjesecima cijelu Budvu pretvaraju u pozornicu bez konvencionalne granice izmedju stvaralaca i publike. Sem uobičajenih kulturnih dogadjaja: muzičkih, filmskih, književnih i dječijih festivala, pozorišnih predstava, koncerata klasične, zabavne i etno muzike, izložbi slika, skulptura, pjesničkih večeri... neke manifestacije su prilagodjene specifičnim prohtjevima svakog turiste - maskenbali, fešte na plaži, ribarske fešte, fešte na moru...Dva najpoznatija festivala koja se održavaju svake godine u kontinuitetu su pozorišni "Grad Teatar Budva" i muzički festival "Music festival Budva".

"Grad Teatar Budva" je višegodisnji internacionalni i u svijetu ugledan festival pozorišnog, muzičkog, književnog i likovnog stvaralaštva, organizuje se svakog ljeta na otvorenim scenama u Budvi, od 1. jula do 20. avgusta. Na budvanskim pozornicama su minulih sezona nastale i nastaju brojne pozorišne predstave, dominantne u teatarskom životu Crne Gore i Srbije. Uz gostovanja uglednih pozorišnih ansambala iz susjednih zemalja i svijeta, ova metropola crnogorskog turizma ujedno je tokom ljeta i internacionalna prijestonica najuglednijih stvaralaca. Paralelno s pozorišnim odvijaju se i brojni koncerti istaknutnih domaćih i svjetskih ansambala i najuglednijih reproduktivaca klasične muzike. Nerijetko, muzičari nastupaju i u izuzetno akusticnim ambijentima drevnih sakralnih objekata Budve. Ne izostaju ni brojne likovne manifestacije u budvanskim galerijama. Publici se ovdje predstavljaju slikari i oni afirmisani ali i oni koji tek dolaze iz Cetinjske akademije. Višegodišnju tradiciju ima i u svijetu znameniti Trg pjesnika, takodje u sklopu manifestacije Grad Teatar, koji ljeti okuplja najuglednije pisce iz Srbije i Crne Gore i inostranstva. Najuspješnijim autorima dodjeljuju se nagrade "Trga pjesnika", a tom prilikom se uručuje i prestižna nagrada "Stefan Mitrov Ljubiša" za književno stvaralaštvo.

"Music festival Budva" je domaći zabavno-muzički festival koji se svake godine održava uz drevne budvanske zidine. Festival afirmiše mediteranski zvuk, nudeći svake godine desetine novih hitova, pjesama koje se masovno pjevaju i pamte. Trodnevna zabavno-muzička manifestacija sem afirmisanim i poznatim, daje šansu i mladima u svijetu "lakih nota". Poslednjih godina ova priredba dobija internacionalni karakter sa sve većim brojem gostiju iz susjednih i zemalja šireg mediteranskog okruženja. Festival se odvija po oprobanoj programskoj koncepciji koja, pored takmičarskog dijela u mediteranskoj i pop muzici podrazumijeva i učešće domaćih i inostranih gostiju, kao i prezentaciju modela visoke mode poznatih svjetskih kreatora. Na ovom Festivalu su gostovali: Toto Kotunjo, Al Bano, Spagna, Boney M, Goran Bregović, Zdravko Čolić, Bajaga i drugi.

O burnoj istoriji Budve i njene okoline, danas svjedoce mnogobrojni spomenici kulture. Budva ima veliki broj kulturno-istorijskih spomenika, medju kojima je veliki broj manastira i manjih crkava. Svi ti spomenici zivo dokumentuju prohujala istorijska i drustvena desavanja na prostoru Budvanske rivijere. Medju najpoznatije kulturno istorijske spomenike spadaju :crkva Sv.Ivana, sagradjena u VII vijeku, crkva Santa Maria in Punta iz 840 god., crkva Svete Trojice iz 1804. Sjeverno od Budve nalazi se manastir Stanjevici, u kojem je 1798. izglasan prvi Crnogorski zakonik. Najznacajniji i najvise pominjani manastir, centar pismenosti kod Pastrovica, plemena koje je od davnina imalo autonomnu opstinu od 12 sela, i borilo se protiv svih osvajaca /Turaka, Mlecana, gusara, kasnije Austrijanaca i Italijana/ nalazi se iznad grada-hotela Sveti Stefan. Cine ga tri crkve, u kojima su pojedine freske iz XVII vijeka. Veoma raskosan je i manastir Rezevici izmedju Svetog Stefana i Petrovca, cija arhitektura seze jos u XIII vijek. Nedaleko od Petrovca je manastir Gradiste, spomenik poznog Srednjeg vijeka. Jos je veliki broj crkvica i manastira koji se nalaze diljem Budvanske rivijere, a koji cekaju na sve one turiste kojima je razgledanje kulturno – istorijskih znamenitosti vise od zadovoljstva.

Manastir Reževići nalazi se na zelenom platou, okružen lepim starim maslinjakom, iznad morske obale na domaku Petrovca. Po predanju ovdje su nekad postojali paganski hramovi i antička groblja grčkih i rimskih porodica. Ime je dobio po rijeci koja izvire nedaleko od njega, a možda i po tome što se nalazi na teritoriji starog paštrovskog plemena Reževići
Srpski kralj Stefan Prvovjenčani boravio je u Reževićima. Sagradio je crkvu Uspenija presvete Bogorodice, koja je osvećena 1223. godine. Predanje taj dogadjaj opisuje ovako: ‘’ Prolazeći ovim krajevima kralj Stefan Prvovjenčani se jako opio paštrovačkim vinom. Nakon silnog mamurluka i triježnjenja, naredio je da se baš na tom mjestu podigne crkva!’’
Car Dušan je u Reževićima podigao crkvu arhiđakona Stefana, koja je osvećena 1351. godine i tom prilikom Paštrovićima podario svoj čuveni Zakonik, kojim su se Paštrovići služili pri vijećanju na nedalekom Drobnom Pijesku i donosili presude na Suđinom Brdu. Prema jednom zapisu na ikoni iz 1423. godine koju je radio jeromonah Nikodim, spominje se i manastir Reževići.
U jednom dokumentu iz 1612. godine, kojim mještani iz bratstva Šoljaga darivaju Manastiru nešto zemlje za obradu, govori se o crkvi Uspenija presvete Bogorodice i o ovom manastiru. Sve do polovine XIX vijeka postojao je ovdje, pored puta, kameni stub sa udubljenjem u koga su stanovnici iz okolnih sela redovno stavljali bokal sa vinom, kao znak gostoprimstva prema putnicima. Priča se da je Rajmund iz Tuluze sa svojim krstašima pio vino iz paštrovskog bokala.
Manastir Reževići je kroz dugu istoriju često razaran - od strane turske vojske 1705. i 1785. godine. Francuzi su ga opljačkali 1812. godine, a ovaj vredan arhitektonski kompleks nije mimoišao ni veliki zemljotres u aprilu 1979. godine.
Manastir je bio veoma zapušten kada je 1714. godine u njega došao iguman Maksim Kosijerevac. On je, uz pomoć vjernika, obnovio obje crkvice. Rad na obnovi manastira nastavio je njegov učenik Nikodim Vuković, kasnije arhimandrit, koji je 1770. godine počeo podizati novu crkvu. Najveću pomoć za njenu gradnju donio je iz Rusije arhimandrit Dimitrije Perazić.
Za vrijeme Drugog svjetskog rata ovaj manastir je opljačkala italijanska vojska, a zatim zapalila njegov konak.
Ivan Kukuljević Sakcinski pronašao je u manastiru Reževici 1860. godine Paštrovski statut, poznat i kao Zagrebački rukopis Dušanovog zakonika. Čuva se u biblioteci Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu. Smatra se da je to posljednja prerada Dušanovog zakonika. To je kodeks pravila građanskog i krivičnog prava kojima su se Paštrovići služili kao autonomna župa od vremena Nemanjića.
U sastavu Manastira Reževići nalaze se tri manje crkve:
- Crkva Uspenije presvete Bogorodice (to je crkva na slikama levo od veće crkve) po predanju je podignuta u XIII vijeku. Sačuvane su freske s početka XVII vijeka i ostaci slojeva iz XIII vijeka. Pretpostavlja se da ih je radio poznati umjetnik Strahinja iz Budimlja koji je uradio živopise u mnogim crkvama toga vremena. Ikonostas je izgradio 1833. godine ikonopisac Aleksije Lazović iz Bijelog Polja. Ikone su dobro očuvane.Crkvom dominiraju likovi Hrista Pantokratora, Bogorodice “Širšaja nebes’’, kompozicije na temu Hristovog stradanja iz Starog i Novog zavjeta, hagiografski likovi svetih mućenika i ratnika. U oltarskoj apsidi su figure svetih otaca liturgičara u kompoziciji Evharistije, a na desnom oltarskom zidu nalazi se djelimično očuvan deizis Hrista Spasitelja. Mala crkva Uspenja Bogorodice interesantna je po freskopisu, iz kojeg se pretpostavlja da je tu sahranjen ktitor ili donator crkve. (Slike starih fresaka su iz ove crkve.)
- Crkva Svetog Arhiđakona Stefana je osvećena 1351. godine. Razrušena je u XIX vijeku. Sačuvani ostaci zidova i dio sačuvanih fresaka govore o njihovoj izuzetnoj likovnoj vrijednosti. Ostatci crkve Sv. Stefana (po legendi, izgradio ju je car Dušan), naslanjaju se na istočni zid manastirskog konaka. (Ostataka ove crkve nema na slikama)
- Crkva Svete Trojice je najočuvaniji obekat u sastavu Manastira. Gradnja crkve sv. Trojice je započeta 1770, a dovršena 1814. godine. Crkva je u obliku krsta sa apsidom oltara i desnom četvrtastom apsidom za pijevnicu. Građevinski je u sastavu crkve Uspenija presvete Bogorodice. Iznad ulaznih vrata ima veliku bijelu rozetu. Na crkvi se nalazi četvrtasti zvonik visok 20 metara, a u njoj je novi ikonostas sa ikonama, rad domaćeg slikara Marka Gregovića.
Prema nekim zapisima konak je postojao još u XVIII vijeku. Rušen je i obnavljan zajedno sa ostalim crkvenim objektima, tako da sadašnji u cjelosti može da odgovori svojoj namjeni.
Od sačuvanih kulturno-istorijskih dragocjenosti navodimo: ikona Presvete Bogorodice iz 1693. godine, Četvorojevanđelje iz 1835. godone, veliki litijski krst iz 1850, Darohranilnica iz polovine XIX vijeka itd.
Zbog svih ovih kulturno-istorijskih dragocjenosti i vrijednosti, manastirski kompleks Reževići uvršćen je u spisak kulturno-istorijskih spomenika Crne Gore i nalazi se pod zakonskom zaštitom.
U okviru manastirske porte nalazi se staro groblje koje nije u aktivnoj funkciji od 30-tih godina XX veka.
U Manastiru poslušanje obavlja monahinja Efimija Perić
Manastir Reževići nalazi se na sedmom kilometru puta Budva - ­ Bar.

Obrni - okreni, sve se vrti oko ljubavi. Počelo je tako što je vrhovni starogrčki bog Zevs napravio pometnju i oteo feničansku princezu Europu. U potrazi za sestrom, Kadmo je prošao dug put od proročištva Delfi do ubistva zmaja. Zbog svog mitološkog grijeha, pod stare dane je, zajedno sa svojom ženom i ćerkom bogova - Harmonijom, prognan iz rodnog grada Tebe. Butoe (Budva) je dobila svoje ime po volovima koji su dovukli kola legendarnog para do njihovog novog, sudbinskog odredišta.
Tako kaže mit. Harmonija tragova preko 2,500 godina opipljive istorije i još starije prirode u kojoj se razvila, govori da je tu ipak bilo nekog božanskog posla.

Prema arheološkim podacima iz IV vijeka prije Hrista, Stari grad Budva se još kao helenistička kolonija svojim bedemima zatrčala pravo prema Jadranu. Gradske zidine su do danas ostale bukvalno zarivene u more, sa kojim su ovdašnji stanovnici sklopili najduži savez u svojoj dugoj istoriji.

More je bilo i ostalo najbogatije polje sa koga su sakupljali plodove i najširi put koji vodi ka svijetu i dovodi ga u Budvu. Hranitelj grada. Nekad su njime stizali osvajači i trgovci, danas zbog njega dolaze turisti.
A najljepši pogled na to more iz Starog grada puca pravo sa gradskih zidina - precizno usmjeren kamenim puškarnicama. Sa njih se nekad dobro motrilo da neprijatelj ne napadne grad, a danas su zgodna mjesta za romantične susrete, šetnje i osamljivanja svake vrste. Bedemi se šire u Citadelu, nekad moćno vojno utvrđenje, kojoj ljeti još ponekad pođe za rukom da se preruši u pozornice festivala „Grad teatar“.
Ispod platoa pred crkvom Sv. Ivana (predpostavlja se da je prvobitno bila izgrađena u VII vijeku), od pogleda su sakrivena rimska javna kupatila (terme) iz III i IV vijeka nove ere.
Djelovi rimskih ulica vode i u današnju zgradu Muzeja grada Budve. Poslije mnogo vijekova, u višespratnoj, tek odskora muzejskoj zgradi, izloženi su tragovi života koje su za sobom ostavili Iliri, Grci, Rimljani: Posuđe od terakote iz kojih su stanovnici Butue jeli još u V i IV vijeku prije nove ere; kameni ćupovi iz kojih su guštali tromo i glatko mediteransko vino; amfore za skladištenje kao dukat zlatnog i vrijednog maslinovog ulja. Pa urne, nakit, novac, šnale, escajg, medicinski instrumenti i minijaturne, raznobojne staklene posude za skupljanje mirisnih tečnosti i suza, da se nađu gospama pri ruci kad pomorci odu na more...
Ostaci negdašnje antičke gradske kapije kroz koju su se možda ti isti pomorci vraćali kući, izložene su u ambijentu obližnjeg butika, gdje se danas mogu pronaći i nešto moderniji predmeti iz Rima. Izvan zidina Starog grada, u dijelu jednog od popularnih kafića, smješteni su oivičeni ostaci rimskih mozaika.
Tako zajedno žive juče i danas. Izvan kamene odbrane Starog grada, danas ipak vodi, i nudi razne vrste i oblike provoda za svačiji ukus – hotele, restorane, diskoteke, zabave za djecu i kao srdele naslagane kafiće. Obalu, sa brojnim pješčanim plažama, i dalje nadgleda „Sv. Nikola“ – jedino ostrvo u blizini.

Suncane skale prelijepog Herceg Novog

Herceg Novi je grad koji se nalazi na samom kraju Bokokotorskog zaliva. Izgled grada, kazu strucnjaci, najsimpaticnija je mjesavina romanickog, vizantijskog i orijentalnog stila ukomponovana u mediteranski izgled grada. Herceg Novi je danas grad cvijeca, prava staklena basta na otvorenom. Nekada su se obroncima njegovih brda kretali turski karavani, a u podnozju obronaka odvijali su se dvoboji, megdani i izvodila javna kaznjavanja podanickog stanovnista (raje) od strane turskih osvajaca. Ipak, ovome gradu su vjekovima pripadali mnogi, voljeli su ga carevi, u njemu uzivali kraljevi, svoju ratnicku slavu njime su pronosile velike vojskovodje. Mnoge price danas autenticno svjedoce o tim razdobljima, o nastancima hercegnovskih ostrva, tvrdjava, mjesta, crkava, rtova... Mi cemo vam ispicati interesantnu pricu koja govori o nastanku rta Kobila u blizini grada.Nekada davno na Lustici (danas poluostrvo koje se nalazi u ulazu u Bokokotorski zaliv sa desne strane) zivjeli su momak i djevojka koji su se jako voljeli. Jednoga dana odluce da odu u kupovinu u Herceg Novi. Umorni od dugog hoda napokon stigose u Novi i malo predahnuse. Kako se tada za dana valjalo vratiti natrag, pocese brzo da razgledaju sta se sve na pazaru prodaje. Tada su gradom gospodarili Turci i bilo ih je na svakom koraku. Djevojka je bila veoma lijepa, pa je na pazaru ubrzo spazi jedan turski aga kojem se mnogo svidjela. Aga odluci da djevojku otme i to dogovori sa svojim zulumcarima. Vojnici se prikradose djevojci i otese je. Kad to momak spazi, pobi se sa Turcima. Ipak, Turci lako savladase momka, i ubrzo ga pogubise, a djevojku odvedose sa sobom. Od toga dana niko od njenih bliznjih nije znao sta se sa njom tacno desilo, niti gdje se nalazi. Ipak jednoga dana djevojka se pojavi u svom rodnom mjestu, na Lustici, ali trudna. Lusticani tada proglasise da djevojka nosi agino dijete, te da je iznevjerila svoga nesudjenog muza, kojeg Turci ubise na pazaru. Kada ubrzo nesrecna djevojka izdahnu na porodjaju, o djecaku kojeg je rodila poceo se svako po malo brinuti. Svacije i nicije, dijete je odrastalo od milosti sela, ali je vremenom postao veoma buntovan i hrabar mladic. U mladosti je veoma dobro savladao rukovanje oruzjem, mrzio je Turke i strasno zudio da spere ljagu sa majcinog imena. Kada je stasao, osnovao je hajducku cetu. Cesto je sa svojom druzinom upadao u Novi (danas Herceg Novi), i cinio pometnju medju turskim osvajacima. Otimao je njihove zene i sa velikim zlatom i srebrom bjezao na Lusticu. Bjezao je preko mjesta: Sutorina, Njivice, pa sve do mjesta Rose, gdje bi ga cekale kobile, posebno pripremljene za tovare, naucene da se ne plase mora i plivanja. Potom bi na kobilama vezivao tovare sa blagom i otete turske zene. Tako pripremljen sa stizao bi do Lustice. Ipak, jednom Turci doskocise hajduku i ubise ga. Medjutim, i poslije njegove smrti kobile su danima, godinama, pa i vjekovima nastavile da ga vjerno cekaju na istom mjestu.To mjesto po legendi dobi ime rt Kobila.

Na izuzetno značajnom i atraktivnom geografskom prostoru izmedju najviše planine dinarskog masiva, Orjena (1.895 m) i ulaza u jedan od najljepših zaliva svijeta, Boku Kotorsku, smjestio se Herceg Novi.On predstavlja administrativni, kulturni i privredni centar Opštine, koja se prostire od graničnog prelaza DEBELI BRIJEG do najužeg dijela Boke Kotorske (tjesnaca VERIGE - 300 m. širine), sa vrlo bogatim i živopisnim seoskim zaledjem, na ukupnoj površini od 235 km2 i imao oko 39.000 stanovnika. Sam grad ima oko 20.000 stanovnika.Geografske koordinate grada su: 42"27' sjeverne geografske širine i 18"33' istočne geografske duzine.Reljefne karakteristike:planina ORJEN (1.895 m, poznat po svojim endemskim vrstama, rekreativnim stazama i skijanju u kasnim proljećnim, ponekad i ranim ljetnjim mjesecima)brda: DOBROŠTICA (1.570 m) i RADOŠTAK (1.441 m)poluostrvo LUŠTICA, sa najvišim vrhom OBOSNIK (586 m) Sam ulaz u Bokokotorski zaliv se nalazi izmedu rtova OŠTRO i MIRIŠTE i širine je cca. 2.900 metara.Maksimalna dubina vode u Zalivu je 61 metar, a prosjecna dubina je 27,8 metara.Od 1997. godine Boka Kotorska je i zvanično uvrštena u Asocijaciju 28 najljepših zaliva svijeta.
Podneblje Boke Kotorske ima blagu mediteransku klimu, čije su osnovne odlike suva i topla ljeta i blage zime. Sam Herceg Novi ima specifičnu mikro klimu koja je uslovljena izuzetno dobrom južnom ekspozicijom, blizinom mora, krečnjackom podlogom i planinskim zaleđem, koje sprečava prodor hladnih vazdušnih masa.Zbog svega toga Herceg Novi ima vrlo visoku prosječnu godišnju temperaturu vazduha koja iznosi 16,2 C (približno istu imaju mediteranski gradovi kao što su Napulj i Lisabon) i čak prosječno godišnje oko 200 sunčanih dana. Ljeti, u julu i avgustu, grad ima prosječno 10,7 sunčanih sati dnevno.Karakteristična su, takođe, i mala temperaturna kolebanja tako da je prosječna dnevna oscilacija temperature samo oko 4 C. Prosječna dnevna temperatura morske vode tokom ljetnjih mjeseci od 22 - 26 C i približno ista prosječna dnevna temperatura vazduha omogućava kupališnu sezonu u trajanju od najmanje pet mjeseci.Salinitet mora iznosi 38%.Godišnji prosjek padavina je 1.930 mm/m2, a relativna vlažnost vazduha je najviša u jesen i dostiže do 80%, a najniža je ljeti 63%.Karakteristični vjetrovi koji duvaju na ovom području su: - MAESTRAL (zapadni - duva ljeti), - BURA (sjeverni - duva zimi), - ŠILOK (južni - duva tokom godine), - JUGO (južni - duva pretežno zimi),te GREGO, LEVANAT, TRAMUNTANA, OŠTRIJAL, PULENAT - manje cesti i manje poznati vjetrovi.Herceg Novi i njegova Rivijera posjeduju izuzetno bogat i raznovrstan hortikulturni potencijal koji je uslovljen povoljnom klimom, geografskim položajem, reljefom i konfiguracijom terena.U pejzažima našeg grada, pored brojne domaće mediteranske flore, zastupljeno je i preko 250 vrsta različitog egzotičnog bilja porijeklom sa svih kontinenata, što mu daje specifičnu karakteristiku i privlačnost. Egzotične vrste poput mimoza, agava, cikasa, magnolija, eukaliptusa, araukaria su se veoma uspješno aklimatizovale na našem podneblju i sa autohtonom vegetacijom čine jedinstven ukras. MIMOZA (Acacia dealbata) je zimzelena, drvenasta biljka porijeklom iz Australije, raste kao grm ili stablo različite visine i do preko 10 m. Ima dvostruko peraste listove i zlatno žute grozdaste cvjetove, koji imaju specifičan miris. Cvjeta u periodu od januara do marta. KAMELIJA (Camellia japonica - iz porodice čajeva) je ukrasna zimzelena biljka grmolikog oblika, porijeklom iz Japana i Kine. Cvijet je okruglastog oblika bijele, crvene ili ružičaste boje sa raznim nijansama.Kamelije cvjetaju od decembra do aprila.OLEANDER (Nerium oleander) je zimzelena ukrasna biljka, koja raste u obliku grma ili manjeg stabla, visine 2-4 metra sa raznobojnim cvjetovima, koji se razvijaju u periodu od juna do avgusta. MAGNOLIJA (Magnolia grandiflora - iz porodice magnolije) je biljka koja potiče iz Sjeverne Amerike i dostiže visinu do 12 m. BUGENVILIJA (Bougenvillea sanderiana - odomaćen naziv je bogumila) jedna je od najljepših penjačica koja prekriva južne fasade i zidove u našem gradu. Potiče iz Brazila i Srednje Amerike, a na našu rivijeru donijeta je sa Azurne obale.EUCALYPTUS GLOBALUS - australijska zimzelena biljka, koja u postojbini narasta i preko 100 metara, pa se ubraja medju najveće biljke na svijetu.ARAUCARIA EXCELSA - porijeklom sa ostrva Norfolk u Tihom okeanu, zimzelena biljka sa pršljenasto razvijenim granama, koja narasta i preko 70 metara.AUCUBA JAPONICA - zimzeleni grm iz Japana, sa veoma dekorativim kožastim, sjajnim listovima, zelene ili zlatno-žute boje.

Gradska muzika Herceg Novi osnovana je 1886. godine. Odlikovana je ukazom Josipa Broza Tita, 1971. godine, ordenom zasluga za narod sa srebrnim zracima i dobitnik je dvije Oktobarske nagrade Herceg Novi 1968. i 1986. godine.Njene prostorije krasi mnoštvo pehara, plaketa, diploma i zahvalnica, dobijenih na raznim takmicenjima i manifestacijama, od kojih izdvajamo: Zimske Olimpijske igre u Sarajevu, Vinkovacke jeseni, nagradu tjednika Arena za najbolji nastup, polazak štafete iz Mostara, tri nagrade kulturno prosvjetnog saveza Crne Gore, zahvalnice turistickih društava Sanski most, Dubrovnik, Sarajevo, turistickog saveza Boke Kotorske, povelja turistickog saveza Crne Gore, povelja turistickog saveza Jugoslavije, zahvalnice o saradnji sa muzikama Kotor, Tivat, Djenovic, Budva, Cavtat, Stolac, Bjeljina, Goražde...Gradska muzika jedan je od nosilaca Praznika Mimoze, vezana je za osnivanje prvih mažoretki jugoistocne Evrope u okviru Gradske muzike. Od februara 1972. godine orkestar i mažoretke imaju jednoobrazne uniforme.Za svojih preko 120 godina rada proputovali su bivšu Jugoslaviju i mnoge zemlje Evrope, gdje su primljeni kao dragi gosti, donoseci svojim domacinima mirise i melodije naše Boke i Herceg Novog.

HERCEGNOVSKE MAŽORETKEsu prve mažoretke na prostorima bivše Jugoslavije, a do njihovog formiranja došlo je zaslugom Turističkog saveza Boke Kotorske, hercegnovskih turističkih radnika i, nadasve, zaslugom velikog entuzijaste i turističkog radnika Petra Vučetica i cijele njegove porodice.
HERCEGNOVSKI TROMBONJERISredinom sedamdesetih godina prošlog vijeka, u prvim godinama "Praznika mimoze", dio programa su bili i "Dubrovački trombonjeri", uz pomoć kojih je početkom osamdesetih godina u Remontnom zavodu "Sava Kovačević" u Tivtu napravljeno 12 pušaka, popularno zvanih "trombona" i tako je "Praznik mimoze" dobio svoje, hercegnovske trombonjere, a to su momci koji idu ispred svih u paradi "Praznika", pucajući iz trombona, pušaka bez cijevi koje, koristeći bijeli barutni prah i metak od vazdušne puške kao inicijalnu kapislu, izazivaju samo jaku buku sa dimom i najavljuju dolazak defilea, karavana "Praznika", proljeća.....

STARI GRADje jedinstvena arhitektonska cjelina, u samom središtu današnjeg gradskog jezgra. Ako krenete sa glavnog gradskog trga - Trga Nikole Djurkovića, Stepeništem Kralja Tvrtka ispod Sahat kule, nakon, ne više od šezdesetak stepenika, pred Vama se otvara Trg Hercega Stefana (češće zvan Belavista), sa crkvom Sv. Mihaila Arhandjela i Spomen česmom, a ulazeći na sam trg proći ćete pored zgrade Gradskog arhiva.Ukoliko produžite pravo pa skrenete desno, ući ćete u ulicu Marka Cara. Na njenom kraju je Trg Mića Pavlovića sa crkvom Sv. Jeronima, crkvom Sv. Leopolda i zgradom Muzičke škole - bivše gradske gimnazije.Ako, pak, sa Trga Belvista krenete desnim stepeništem, tj. ulicom Marka Vojnovića, proći ćete, prvo, pored zgrade Radija Herceg Novi, pa zatim pored galerije "Josip Bepo Benković", i stići do Forte Mare, prelijepe tvrdjave koja kao da izvire iz mora.Ukoliko se vratite natrag, na početak stepeništa i "skrenete" več poslije same Sat kule, lijevo stepeništem uzbrdo, stići ćete do Kanli Kule, danas poznatije kao Ljetnja pozornica - i sve to možete laganim hodom obići za manje od trideset minuta.
LAZARETje atraktivna i impozantna gradjevina, koja je u vrijeme kada je izgradjena (18. vijek) predstavljala glavnu zdravstvenu i sanitetsku ustanovu za Boku Kotorsku. Nalazi se u Meljinama, a datira iz 1732. godine. Gradili su je Mlečani u klesanom kamenu, koji su kaludjeri pripremali za gradnju velike manastirske crkve na Savini. U dvorištu ove gradjevine nalazi se kapela Sv. Roka, gradjena 1730. godine, u vrijeme izgradnje samog Lazareta. Crkva je rekonstruisana 1892. godine. U središtu ovih gradjevina ogradjenih zidom sa dvoje vrata i tri atrijuma sa nekoliko manjih zgrada, nalazi se fontana. Ispred zgrade se nalaze dva pristaništa, jedno veće sa lukobranom i jedno manje.
PARK BIVŠEG HOTELA "BOKA"nekada je bio pravi botanički vrt, lociran u samom Centru grada. Formiranje parka otpočelo je kada i gradnja hotela, 1908. godine, pravi oblik i sadržinu dobija za vrijeme Prvog svjetskog rata, posebno 30-tih godina prošlog vijeka.U parku se nalazi preko 80 vrsta biljaka, koje su bokeljski pomorci donosili iz raznih krajeva svijeta. Do 1979. godine u parku se nalazio i ribnjak, koji je tada srušen zbog posljedica koje je imao hotel "Boka" od zemljotresa , ali je 2000. godine, zajedničkom akcijom Turisticko-informativnog centra i Opštine Herceg Novi, ribnjak, koji je bio skoro identičan prvobitnom projektu inženjera Momčila Tapavice, ponovo izgradjen na istom mjestu, po projektu Novljanina Bora Dabovića. PLAVA ŠPILJAje jedna od najatraktivnijih u nizu pećina koje se nalaze na poluostrvu Luštica, smještena izmedju uvale Zlatna luka i Rta Mokra gora. Udaljena je od Herceg Novog 5,7 nm. Ima dva otvora pod uglom od 45 stepeni, visina od nivoa mora do vrha tavanice je 9 m, a dubina 3 - 4 m. Svoj naziv je dobila po neobično plavoj boji koja nastaje tokom vedrih dana, refleksijom sunčevih zraka koji se odbijaju od njenu površinu. Posjeta ovoj pećini obavezan je dio programa izletničkih tura kroz Bokokotorski zaliv, a u nju se može ući običnom barkom ili manjim brodićima.


OSTRVO MAMULAna pomorskim kartama je poznato pod nazivom Lastavica, dok je svoje opšteprihvaćeno ime Mamula dobilo po austrijskom generalu Lazaru Mamuli, koji ga je utvrdio sredinom 19. vijeka. Mamula je nenaseljeno ostrvo na samom ulazu u Bokokotorski zaliv, udaljeno od Herceg Novog 3,4 nm. Kružnog je oblika, prečnika 200 m, obraslo niskom vegetacijom, sa plažom i pristaništem na sjevernoj strani. U vrijeme oba svjetska rata na ovom ostrvu je bio zatvor i kao znak sjećanja na taj period postavljena je spomen ploča. Za oživljavanje i turisticku valorizaciju ovog izuzetno atraktivnog ostrva napravljeno je nekoliko projekata, ali nijedan nije do sada realizovan.Mamula je i dalje napušteno ostrvo, ali i omiljeno ljetno izletište. PARK SAVINSKA DUBRAVAOd bivšeg motela "Dubrava" (danas zgrada direkcije HTP "Boka" AD) prema istočnoj strani grada, prema Meljinama, vodi put u Savinsku dubravu. Cijelom Dubravom, kroz čemprese, borove, kestenove, grabove i hrastove, uz nekoliko prelijepih vidikovaca, krivudaju staze bogom dane za rekreaciju. Asfaltni put kod ulaza u Manastir Savina trasiran je tako da se jedan stoljetni hrast medunac našao usred asfalta - na sredini kolovoza i dan danas odolijeva automobilima.
"NEBESKO OGNJIŠTE"je vrlo neobična stara porodična kuca, pretvorena u izložbeni prostor, vajarski atelje, prepuna eksponata autora Koste Kilibarde. Ovaj izvorni umjetnik, zajedno sa prirodom, njeno drvo preobražava u najrazličitije oblike i sadržaje dajući im pritom jedan novi život i trajanje. Ova svojevrsna "galerija" nalazi se na brdašcetu Lalovina, u Zelenici

U periodu izmedju dva svjetska rata u Herceg Novom je radilo više hotela, medju kojima "Amerika", "Rudnik", "Jadran", "Balkan", "Savina", "Evropa", "Topola", "Erceg Novi", "Srpski hotel", "Beograd"... Godine 1926. svoja vrata gostima otvorio je i hotel "Plaža" vlasništvo porodice Trani na približno istom mjestu na kojem se nalazi i danas.Godine 1906. Tomo M. Katurić je dobio dozvolu za držanje konačišta u Kamenarima, a 1929. godine je u Igalu otvoren hotel "Igalo", vlasništvo porodice Janković. U Zelenici, pored spomenutog hotela "Plaža", radio je i hotel "Boka", vlasništvo Obrena Dundjerovića, kojeg su Njemci digli u vazduh pri povlačenju 1944. godine, i hotel sa istim imenom vlasništvo Blagoja Mićunovića. Turističko društvo "Savina" - Herceg Novi, koje i danas postoji, osnovano je 1922. godine, a današnje Turističko društvo "Igalo" (tada se zvalo "Tamaris") 1927. godine.
Još davne 1929. godine hercegnovska opština je proglašena za "morsko kupalište i klimatsko lječilište" jer od davnina se znalo za ljekovita svojstva priobalnog morskog mulja zvanog "igaljsko blato" i mineralne vode "igaljske slatine". Vremenom, razvojem Igala, termin klimatsko lječilište se gubi kao termin za cijelu Opštinu. Već pomenuti hotel "Igalo", sa 16 soba i 40 ležaja, bio je podignut upravo na mjestu gdje se nalazi današnja zgrada Prve faze Instituta i već tada je imao, na primjer, hotelski automobil koji je dočekivao goste u pristaništu ili aerodromu "Gruda".

1930. godine je izvršeno ispitivanje igaljskog blata u laboratorijumu poznatog francuskog ljecilišta Viši ("Vichy"), koje je definitivno potvrdilo njegovu izuzetnu ljekovitost, ali tek nakon Drugog svjetskog rata, zahvaljujuci dr. Svetozaru Živojnoviću realizovani su davno donijeti planovi o osnivanju lječilišta u Igalu, koje je Odlukom vlade Crne Gore od 1.XI 1949. godine konačno i osnovano.Da je turizam u hercegnovskoj Opštini, u tim godinama izmedju dva Svjetska rata, bio na visokom stepenu razvoja svjedoči i podatak iz 1935. godine po kome je te godine 8 hotela i jedno odmaralište radilo tokom cijele godine zbog posjedovanja grijanja u toku zime.Boravišna taksa je uvedena još 1919. godine uz "strogu kontrolu na osnovu važećeg pravilnika za Zetsku banovinu"...Prvi kongres održan u Herceg Novom, koji će nakon toga postati jedan od najznačajnijih centara kongresnog turizma šireg regiona, održan je u maju 1939. godine - bio je to 4. Jugoslovenski kongres borbe protiv tuberkuloze.Intenzivan i organizovan razvoj turizma na ovom području vezuje se za šezdesete godine prošlog vijeka, kada su izgradjeni skoro svi danas postojeći hoteli, tada su to bili veliki i moderni hoteli.Jedino su hotel "PLAŽA", u današnjem izgledu, i II faza Instituta "Dr. Simo Milošević" - Mediteranski zdravstveni centar izgradjeni kasnije, 1980. odnosno 1988. godine.Poslednjih godina došlo je do izgradnje većeg broja manjih privatnih hotela, vila i apartmana.Danas je u našoj Opštini ukupno 19 kategorisanih hotela i 2 pansiona.

Kotor-biser kulturno-istorijske riznice Crne Gore

Na južnom dijelu obale Jadrana, duboko urezana u vrletne strmine planine Lovćena i Orijena, leži Boka Kotorska, čija raskošna i dramatična ljepota zaustavlja dah. Naokolo obronci surih planina prijete da se survaju i zatrpaju uski jezičak mora, čiji valovi sanjivo zapljuskuju pitomi pojas obale sa nizom naselja.
Za postanak Kotora vezuju se mnoge legende. U jednoj od njih se kaže: “Grčka vila Alkima, koja je stanovala u pećini Vilnici iznad današnjeg grada, savjetovala je da se grad ne gradi na brdu kako su to namjeravali tadašnji doseljenici. Morska obala treba da bude vaš stan, jer vam bez mora nema života. Na brdu nema brodu pristaništa ni konju poilišta.”
Zahvaljujući izuzetnim biogeografskim uslovima Kotora, pojavu čovjeka i smjenu civilizacija i kultura na ovom tlu možemo pratiti od najranijih neolitskih artefekata iz pećina kod Perasta, preko nalaza oružja u Maloj i Velikoj Grudi u Grbaljskom polju i praistorijskih crteža u okolini Risna, do nedovoljno istraženih kamenih tumula-grobnica najranijih zabilježenih stanovnika ovih krajeva, čiju su državu iz sredine trećeg vijeka stare ere pod kraljem Argonom i kraljicom Teutom, srušili i zauzeli Rimljani, sprovodeći u narednim vjekovima ubrzanu romanizaciju na svim poljima. Znatna rimska naselja (današnji Risan), stradala su u provalama varvara koji su oborili rimsko carstvo, ali su preživjeli našli utočište na kraju Kotorskog zaliva, gdje su formirali rano-srednjevjekovni Kotor.
Iz rane istorije ovog naselja poznato je da je ono već u 6. vijeku naše ere imalo episkopsku baziliku sa krstionicom, da su početkom 9. vijeka donesene iz Carigrada mošti mučenika Sv. Tripuna i sagrađena prva crkva tipa martirija, koja je preživjela najezdu Saracena sredinom 9. vijeka i napad makedonskog cara Samuila krajem 10. vijeka. Kotor od sredine 11. vijeka otpada od vizantijeske vlasti i postaje jedna od prijestonica vladara slovenske države Duklje u neposrednom zaleđu, ali je sredinom 12. vijeka opet sjedište vizantijskog namjesnika, duxa Dalmacije i Duklje. Grad se toliko razvijao da počinje gradnja velike katedrale, po uzoru na romaničke bazilike, u koju se prenose mošti i kult gradskog zaštitnika Sv. Tripuna.
Krajem 12. vijeka Kotor ulazi u sastav države Raške pod dinastijom Nemanjića i tokom naredna dva vijeka doživljava najveći ekonomski i kulturni procvat.
Tako je 1195. godine sagrađena živopisna crkva Sv. Luke, jednobrodna građevina sa kupolom mješavina romaničkog i vizantijskog stila. Godine 1221, na temeljima starohrišćanske bazilike, sagrađena je nova crkva Sv. Marije od rijeke, sa krovom i kupolom od kamenih ploča, u kojoj su nađene freske zadivljujuće ljepote. Tada je građena i crkvica Sv. Martina (danas Sv. Ane). U 14. vijeku su bile oslikane freskama i crkve Sv. Nikole, koja je pripadala bratovštini mornara, čiji su ostaci uklopljeni u zid jedne obične kuće i crkve Sv. Jakova kod gradske Lođe, čiji su temelji označeni u pločniku glavnog gradskog trga.
Nakon raspada srpskog carstva pred prodorom Turaka, za Kotor počinje nemiran period ispunjen treženjem moćnog zaštitinika, i to najprije ugarskog kralja Ludovika, pa bosanskog Tvrtka I, koji je 1382. godine osnova grad Sveti Stjepan (današnji Herceg Novi). Izložen stalnim napadima Balšića, Crnojevića, te Sandalja Hranića, Kotor biva prinuđen da se prikloni Veneciji 1420. godine. Mletačka vlast polako ukida privilegije koje je Kotor uživao, a Turci zauzimaju okolne teritorije što je uslovilo jačanje bedema oko urbanog jezgra i na brdu Sv. Ivan.
Kotor su kroz istoriju nekoliko puta pogađali katastrofalni zemljotresi i to: 1539, 1564. i 1582. U kataklizmi 1667. godine srušene su dvije trećine graditeljskog fonda. Tada se težište pomorstva prebacuje u Perast, smješten nasuprot tjesnaca Verige.
Već u 15. vijeku na ostrvu Sv. Đorđe pred Perastom je osnovana benediktinska opatija, a sredinom 15. vijeka, na hridi pored njega, stara kapela Gospe od Škrpjela i to nasipanjem kamena oko hridine prošireno je ostrvo i sagrađena nova crkva, koju je krajem 17. vijeka oslikao naš najveći barokni slikar Tripo Kokolja.

Na jugo-istočnom dijelu jadranske obale more je, slijedeći tokove nekadašnjih rijeka, 28 km zašlo u kopno, stvarajući jedinstven zaliv, Boku Kotorsku (86 km2), sastavljen od dva manja zaliva, spoljašnjeg Toplansko–tivatskog i Kotorsko-risanskog.
Kotor se nalazi u jugoistočnom vrhu istoimenog zaliva, na mjestu gdje je more najdublje zašlo u kopno, sa geografskim koordinatama 42°25 N i 18°47' E. Grad je smješten na naplavini rijeke Škurde koja protiče uz njegove sjeverne zidine i izvorišta Gurdić koji izvire iz njegove južne zidine. Sa istoka ga nadvijaju obronci Lovćena sa brdom Sveti Ivan (260 m), dok ga sa jugozapada more povezuje sa svijotom. Do Kotora se stiže automobilom, autobusom, brodom i avionom – preko aerodroma u Tivtu (8 km), Podgorici (90 km) i Ćilipima (73 km) ili vozom – preko Bara (60 km). Kotor (6.633 stanovnika) je sjedište opštine, kulturni, obrazovni, naučni, zdravstveni, privredni i sportski centar. Kotor ima status stalnog graničnog pomorskog prelaza i luke za međunarodni pomorski saobraćaj.
Statutom opštine definisano je granično područje koje, osim Kotora, čine naselja Dobrota, Škaljari i Muo. Opštinski podcentri su Risan i Radanovići. Risan (2.092 stanovnika), najstarije naselje na obali. Vrši administrativnu, obrazovnu, kulturnu, zdravstvenu i turističku funkciju. Raskrasnica je puta koji vodi za Nikšić.
Radanovići (650 stanovnika), vrši administrativnu, obrazovnu, zdravstvenu, privrednu i sportsku funkciju.
Opština Kotor zahvata površinu od 355 km2. Područje opštine čine tri privredne cjeline. Kotorsko-risanski zaliv, planinsko zaleđe (visoravan Krivošije, sjeverni dio Njeguškog povišja) i udolina Grbalj. Na tom prostoru ima 46 naselja.
Na obali Kotorsko-risanskog zaliva nižu se brojna naselja. Na istočnoj obali je Dobrota (7.313 stanovnika), najveće naselje u opštini, na sjevernoj obali Orahovac, na sjevero-zapadnoj Perast i Risan, na zapadnoj Strp, Lipci, Morinj i Kostanjica. Na jugo-zapadnoj obali nižu se naselja Muo, Prčan i Stoliv. U ovim naseljima živi 18.533 stanovnika. Tri naselja su dvojna: Donji i Gornji Orahovac, Donji i Gornji Morinj i Donji i Gornji Stoliv. Naselja u planinskom zaleđu, na visoravni Krivošije su: Dragalj, Zvečava, Ledenice, Knežlaz, Malov Do i Han, na Njeguškoj površi Mali i Veliki Zalazi, a na Njeguškom podvršju Mirac i Čavori. U ovim naseljima živi 626 stanovnika. Naselja u Gornjem Grblju su: Dub, Sutvara, Nalježići, Pelinovo, Šišići, Prijeradi, Bratešići, Gorovići i Lastva. U Donjem Grblju naselja su: Lješevići, Vranovići, Pobrđe, Glavatičići, Kubasi, Kovači, Glavati, Zagora, Višnjevo i Krimovice.
Jedino naselje na obali otvorenog mora, dugoj 25,6 km, je Bigovo, poznato ribarsko i turističko mjesto. U ovim naseljima živi 3.000 stanovnika.

Područje Kotora i okoline ima tipičnu mediteransku klimu koju karakteriše toplo i suvo ljeto, a blaga i vlažna zima. Prosječna godišnja temperatura iznosi 15,2° C. Najtopliji mjesec je juli sa prosječnom temperaturom vazduha od 24,1° C, a temperaturom mora 23,0° C. Prosječna januarska temperature vazduha iznosi 7,7° C, a temperature mora 13,1° C. Jesen je toplija od proljeća prosječno za 2,9° C.
Prosječno najduže trajanje sunčevog sjaja je u naseljima u jugoistočnom dijelu donjeg Grblja, posebno lokalitet Platamuni, a u zalivu Perast prosječno dnevno sijanje sunca je iznad 7,30 sati.
Kotor u prosjeku godišnje primi 2.152 mm padavina. Najviše padavina se izlije u jesenjim (248 mm) i zimskim (243 mm) mjesecima, dok su ljetnji mjeseci najsuvlji (68 mm). Količina padavina se smanjuje prema jugoistoku teritorije opštine.
Najčešći vjetrovi u Kotoru su jugoistočni i južni. Veliki broj dana u godini (213) je bez vjetra, što morsku površinu čini mirnom.
U periodu od polovine maja do kraja prve decade oktobra temperature mora dostižu vrijednost iznad 18° C, što omogućava kupališnu sezonu u trajanju od čak 144 dana.

Kotor je jedan od rijetkih gradova koji je očuvao brojene tradicionalne manifestacije što svojom originalnošću, folkolorom i brojem učesnika pobuđuje inters gledalaca. Navest ćemo ih hronološki, po kalendaru izvođenje tokom godine.
Karnevalske svečanosti – Kotor ima veoma dugu istoriju karnevala i spada među poznate gradove na jugoslovenskoj obali Jadrana po ovim priredbama. Svečanosti se održavaju tokom februara, a započinju poznatim maskenbalima koji se organizuju u svim većim mjestima Boke Kotorske. Centralno mjesto u karnevalskoj povorci ima figura karnevala kojoj se sudi za sve ono u prethodnoj godini što nije bilo dobro. Redovno se osuđuje na smrt spaljivanjem. Posljednjih godina obnovljena je tradicija održavanje ljetnjeg karnevala.
Tripundanske svečanosti – Religijske svečanosti posvećene Sv. Tripunu, zaštitniku grada Kotora, čije se mošti čuvaju u katedrali. Svečanosti prati smotra crkvenih horova, gradske muzike, Bokeljske mornarice i folklornih društava.
Dani kamelije – U čast cvijeta Kamelije u Kotoru i okolini se tokom marta organizuju izložbe cvijeća, likovne izložbe, pozorišne predstave, bal kamelija, izbor dame kamelije.
Gađanje kokota – To je običaj koji se vezuje za odbijanje turskog napada na Perast 1654. godine. Ratnički duh Peraštana, kao uspomena na ovaj događaj, ogleda se u vještini gađanja kokota koji se postavlja na usidrenoj dasci, na udaljenosti od obale oko 300 metara. Pobjednik u ovoj vještini dobija peškir uz obavezu da prisutne časti vinom. Ova manifestcija održava se 13. maja.
Festival filmova o podmorju – Revija filmova održava se na jednom od kotorskih trgova, tokom juna mjeseca, kada se publici prikazuju filmovi snimljeni u morskim dubinama.
Festival pozorišta za djecu – od 2. do 10. jula u Kotoru se održava Festival pozorišta za djecu koji je osnovan "radi njegovanja pozorišnog stvaralaštva za djecu, razvoja estetskog vaspitanja mladih, afirmisanja vrijednosti stvorenih radom i stvaralaštvom u ovoj oblasti, kao i podsticanja razvoja dječijeg stvaralaštva uopšte". Svake godine se na festivalu prikaže na desetine pozorišnih predstava i pratećih programa, a program prate na hiljade gledalaca koji rastu zajedno sa ovim festivalom.
Internacionalna smotra mode – Kotorski trg ispred Katedrale Sv. Tripuna mjesto je na kojem se tokom jula održava smotra mode na kojoj učestvuju domaći i svjetski modni kretaori sa svojim najaktuelnijim modelima.
Fašinada – predstavlja jedinstvenu manifestaciju vezanu za nastanak vještačkog ostrva Gopse od Škrpjela. Svake godine 22. jula, na dan kada je prema predanju nađena slika Bogorodice sa malim Hristom na hridi ispred Perasta (1452. godine), po zalasku sunca, kreće zelenilom okićena povorka čamaca napunjenih kamenjem, sa istočnog kraja Perasta. Povorka, u kojoj učestvuju isključivo muškarci, polazi preko obale Perasta, do njegova zapadnog kraja odakle se upućuje prema ostrvu Gospe od Škrpjela. Učesnici povorke pjevaju dvije narodne pjesme. U blizini ostrva, ravnomjerno oko njega, polaže se kamenje, što osim simbolike nastanka ostrva ima i praktični značaj za njegovo stalno učvršćivanje.
KotorArt - nezavisna inicijativa u kulturi, pokrenuta je 2001. godine sa ciljem da se inicijative naših poslanika kulture definišu i plasiraju našoj i svjetskoj kulturnoj javnosti, da se promoviše nacionalna i lokalna kulturne baštine, da se organizuju visoko vrijedni umjetnički programi edukacije kao i prezentacije vrhunske svjetske produkcije.
Međunarodni festival klapa – Udruženje građana Perast već tradicionalno u ovom malom mjetu priređuju festival tradicionalne narodne muzike koji se održava tokom avgusta mjeseca.
Bokeljska noć - Predstavlja svojevrsnu takmičarsko zabavnu manifestaciju na moru. U njoj učestvuje povorka dekorisanih barki. Motivi za dekorisanje su objekti, predmeti, pojave, morske životinje i dr. Povorka se kreće uz obalu u luci Kotor i prećena je svjetlošću reflektora, iluminacijom i vatrometom. Manifestaciju prate ribarske večeri i kulturno-umjetnički program, a održava se tokom avgusta mjeseca u Kotoru.

Kotor je jedan od rijetkih gradova Mediterana koji je sačuvao svoj fortifikacijski sistem ukupne dužine 4,5 km, pa i u tom pogledu predstavlja svojevrstan kuriozitet. Debljina zidina koji opasavaju Kotor je od 2 do 15 metara, a visina mjestimično i do 20 metara. Pravac svog prostiranja dobile su slijedeći prirodne odbrambene sisteme, obalu mora i rijeku i konture brda Sv. Ivan (260 m). Zbog toga im je i visina različita, zavisnosti od toga kolika je neka od pomenutih prirodnih prepreka, za ratnu tehniku, u vrijeme njihove gradnje, predstavljala pravu prepreku.
Sa razvojem ratne tehnike i tehnologije, rasla je i njihova debljina kao zaštita od topovskih đuladi.
Gradska vrata – U grad Kotor se ulazi na troja vrata. Najveća su zapadna, vrata od mora, do kojih se nekada dolazilo morem. Sa desne strane ulaznih vrata nalazi se kameni stub za koji su se nekada vezivali brodovi. Sadašnji oblik ovih vrata datira iz 1555. godine. Podignuta su u stilu renesanse. Zbog spuštanja tla izazvanog ranijim zemljotresima i nasipanju nakon zemljotresa, sadašnja visina vrata je smanjena u odnosu na prvobitnu za 0,86 m.
Vrata na sjevernmoj strani Kotorskih gradskih zidina, sa pokretnim mostom na rijeci Škurdi, podignuta su 1540. godine u spomen odbrane grada od flote turskog gusara Hajrudina Barbarose, koji je, u namjeri da osvoji grad, svojom flotom dospio do mjesta gdje su podignuta gradska vrata.
Sa južne strane u grad Kotor se ulazi kroz trojna vrata, unutrašnja iz 16. vijeka, srednja iz 12 i 13. vijeka, a vanjska sa pokretnim drvenim mostom preko rijeke Gurdića iz 18. vijeka.
Trgovi (Pjace) – Urbano jezgro Kotora predstavlja veoma interesantan sklop većih i manjih trgova povezanih kratkim, uskim, krivudavim ulicama. Kroz glavna gradska vrata ulazi se na najveći, najljepši i glavni trg Kotora, TRG OD ORUŽJA koji ima izgled latiničnog slova „L“, čija se duža oso proteže u pravcu sjever-jug, a kraća u pravcu istok-zapad. Zapadno pročelje trga čini kompleks zgrada – Kule gradske straže, Kneževe palate i Gradske vijećnice. Gotovo čitavom zapadnom stranom trga proteže se Kneževa palata, dugačka 60 metara. Započeta u XVI vijeku i završena u stilu baroka nakon zemljotresa 1667. godine.
Sa južne strane Kneževe palate, desno od ulaznih vrata, nalazi se Kula gradske straže započeta u renesansnom stilu o čemu govore ostaci presječenog luka u prizemlju, što predstavlja da je raniji trg bio nešto manji i zatvoren arkadama.
Istočnu fasadu glavnog trga Kotora čine gradske zgrade iz XIX vijeka, čiji prvi niz Završava kulom gradskog sata, podignutom 1602. godine na mjestu srednjevjekovnog tornja za mučenje. Sat je postavljen u vrijeme Napoleonove okupacije ovog područja. Uz fasadu kule nalazi se piramidalni stub – stub srama.
Na proširenom istočnom dijelu trga, nalazila se crkva Sv. Jakoba od Lođe, koja je srušena. Njeno mjesto obilježeno je crvenim pločama u pločniku trga.
Južno od Trga od oružja, ulica vodi prema TRGU OD BRAŠNA. Zapadnu stranu ulice zatvara fasada palate Beskuća, podignute 1776. godine, sa umetnutim gotičkim portalom visoke umjetničke vrijednosti iz XV vijeka i porodičnim grbom. Istočnu stranu ulice zatvara palata Bizanti čiji se ulaz nalazi u ovoj ulici. Trg od brašna je dobio naziv po vojnim magacinima brašna koji su se nekad tu nalazili. Na tom trgu nalaze se palate Buća i Pima.
TRG USTANKA MORNARA – Centralni je Kotorski gradski trg. Ne samo po svom položaju u odnosu na nekada glavnu ulicu koja vodi pravcem sjever – jug, neposredno uz ovaj trg, i spaja sjeverna i južna gradska vrata, već i zbog najznačajnijeg spomenika Kotora, Katedrale Sv. Tripuna, i događaja koji su se na ovom trgu zbivali u prošlosti, sjednice gradske uprave, trgovina, javna suđenja, uključujući i suđenje vođama Ustanka mornara na ratnim brodovima Austro-Ugarske, 1918. godine, po čemu je i dobio ime.
Trgom, sa svoja dva zvonika, visoka 33 i 35 metara, dominira Katedrala Sv. Tripuna, koja je podignuta 1166. godine. Katedrala ima ogromnu kulturnu i istorijsku vrijednost, a u njoj se čuvaju predmeti neporcjenjive vrijednosti. Uz Katedralu, sa sjeverne strane, nalazi se zgrada Biskupije, koja raspolaže arhivskim dokumentima iz srednjeg vijeka i bogatom bibliotekom.
Na sjevernoj strani trga, uz zgradu Biskupije, nalazi se veoma značajna građevina za Kotor, palata Drago.
Preko puta Katedrale nalazi se Istorijski arhiv sa izložbenim prostorom u prizemlju. Najstariji dokument koji se čuva datira iz 1309. godine pisan na pergamentu, na latinskom jeziku gotičkim pismom. Ćiriličnim pismom najstariji dokument pisan je 1539. godine.
Ulicom koja sa sjeverozapadnog dijela Trga Ustanka mornara vodi prema sjeveru stiže se na TRG BOKELJSKE MORNARICE. Sjevernom stranom trga dominira palata porodice Grgurina, građena krajem XVII vijeka, u kojoj se danas nalazi Pomorski muzej Crne Gore. Muzej čuva izuzetno vrijednu i bogatu zbirku koja predstavlja presjek razvoja pomorstva na ovim prostorima kroz vjekove.
Neposredno uz ovaj trg, ulicom koja vodi prema sjeveru, nalazi se pjaceta zvana KARAMPANA, po istoimenoj česmi, koja potiče iz XVII vijeka, a dugo vremena je bila jedina javna česma u gradu Kotoru. Za ovu česmu vezane su mnoge zgode i nezgode Kotorana, a opjevana je i u mnogim pjesmama. Humoristički list koji izlazi za vrijeme karnevalskih svečanosti u Kotoru nosi ime ove česme, vjerovatno zbog specifičnog kotorskog humora čiji je postanak vezan za ovo mjesto.
U produžetku ulice nalazi se TRG BRATSTVA i JEDINSTVA koji uokviruju zgrade građanske arhitekture XVII i XIX vijeka. Građevine na istočnoj strani djelimično su građene na ostacima znatno starijih zgrada, kao što je pravoslavna crkva Sv. Nikole, građena 1909. godine na ostacima dominikanske crkve istog imena iz 1545. godine.
Centralno mjesto na trgu ima crkva Sv. Luke koja ima višestruku simboliku za Kotor i njegovo područje. Crkva je nekad bila katolička. Do 1812. godine u njoj je bio katolički oltar i jedno vrijeme se u njoj obavljalo bogosluženje za vjernike katoličke i pravoslavne vjere. To potvrđuje vjersko uvažavanje pripadnika različitih religija na ovom području, još od davnina.
Sa ovog trga, ulicom koja vodi prema istoku, dolazi se na TRG PAŠTROVIĆA, ranije se zvao Trg od mlijeka, jer su se na njemu prodavali mlijeko i mliječni proizvodi.
Ulicom koja sa Trga bratstva i jedinstva vodi pravcem istok-zapad, u pravcu istoka stiže se na TRG 21. NOVEMBRA, koji je u narodu poznat kao Trg od drva. Ovim kotorskim trgom dominira crkva Sv. Marije Kolođete koja potiče iz 1221. godine.
Na sjevero-istoku trga nalaze se sjeverna gradska vrata sa pokretnim mostom kroz koja se izlazi na Crnogorski Pazar odakle je vodio karavanski put za Njeguše, Cetinje i dalje prema unutrašnjosti. U istočnom dijelu trga počinju stepenice za izlazak na tvrđavu Sv. Ivan.

Ono po cemu je Kotor najpoznatiji je starogradska katedrala Sv. Tripuna. Taj hram se pominje najprije u IX vijeku, kada su u nju donesene mosti Sv.Tripuna, koji je umro mucenickom smrcu u vrijeme rimskog cara Decija, u III vijeku. Hronicari svjedoce da je taj hram najvjerovatnije nestao u pozaru u X vijeku, a ponovo je sagradjen u XII vijeku. Katedrala Sv. Tripuna izgradjena je u romanickom stilu, sa elementima vizantijske arhitekture. Dozivjela je nekoliko zemljotresa, te se i njen izgled, mijenjao. Posebno vidljivi na njoj su elementi renesanse i baroka. Evropska unija i organizacija Europa Nostra, dodjeljuju toj katerdali 2002.godine diplomu za odlicno rekonstruisanje i seizmicko osiguranje najstarije romanicke katedrale na Jadranskoj obali. Kao najznacajniji spomenik i simbol Starog grada, katedrala Sv. Tripuna, sadrzi bogatu riznicu dragocjenosti medju kojima pozlaceni oltar, barokne freske, veliki broj ornamenata velike vrijednosti.
Crkva Svetog Nikole je najznacajnija pravoslavna crkva u Kotoru. Locirana je u sjevernom dijelu starog grada. Izgradjena je pocetkom dvadesetog vijeka, na temeljima starije gardjevine koja je stradala u pozaru u XIX vijeku. U blizini je i crkvena riznica sa bogatim fondom ikona, umjetnickih zanata, dokumenata i crkvenih odora. Crkva posjeduje i druge brojne dragocjenosti koje su uglavnom prilagale imucnije kotorske porodice. Crkva Svetog Luke, smjestena je takodje u Starom gradu. Podignuta je za vrijeme vladavine srpske dinastije Nemanjic, krajem XII vijeka. Do polovine XVII vijeka crkva sv.Luke bila je katolicki hram, da bi nakon rata sa Turcima postala pravoslavni crkveni objekat, jer se broj pravoslavnog zivlja u Kotoru naglo povecao. Ipak, katolicki vjernici u tom hramu svoj oltar su imali do polovine XIX vijeka. U sredisnjem dijelu Starog grada smjestena je crkva Sv.Mihaila, koja u danasnjem obiku datira sa kraja XIV vijeka. Arheoloski ostaci ukazuju da je znatno veca gradjevina, na mjestu danasnje crkve Sv.Mihaila, postojala jos pocetkom XII vijeka.
U istocnom dijelu Starog Kotora smjestena je crkva Sv.Ane. S obzirom da je nekoliko puta dogradjivana, ne moze se sa tacnoscu utvrditi kada je ovaj hram nastao. Strucnjaci za rekonstrukciju starih zdanja ipak su dosli do podataka da je stariji dio crkve Sv.Ane, nastao u XIII vijeku, a noviji u XIV. Crkvu karakterise veliki broj svetaca kojima je bila vjekovima posvecena: Svetom Martinu, Svetoj Venerandi, a danas Svetoj Ani. Unutrasnjost starog grada u Kotoru, odlikuje i poznata Crkva Svete Marije Koledjate, (Gospe od zdravlja), u Kotoru poznatija kao crkva Svete Ozane. Podginuta je pocetkom XIII vijeka. Tokom vjekova pretrpjela je vise promjena. Ispod te crkve otkrivena je najstarija arheoloski pronadjena gradjevina – ranohriscanska bazilika iz VI vijeka n.e.
Medju mnogobrojnim spomenicima, u Kotorskom Starom gradu, nalaze se jos i crkva Sv.Josipa, gospe od Andjela, crkva Sv.Pavla. Spomenicima u kotorskom Straom gradu treba dodati i gradski toranj, koji potice s pocetka XVII vijeka, sa stubom srama ispred njega, i satni mehanizmom u okviru gradjevine. U blizini tornja je i Kula gradske straze, Knezeva plata, te Gradsko pozoriste , koje je prvo na Balkanu pocelo sa radom u XIX vijeku.

Palate
Kotor je poznat i po mnogobrojnim palatama, koje karatketrise romanicka i barokna ornamentika, zidne dekoracije i veliki broj grbova porodica po kojima su dobile ime ili kojima su pripadale. Izmedju mnogih izdvajaju se, Palata Bizanti, u romanickom stilu, smjestena je pored Kule gradske straze, potice iz XIV vijeka. Barokna palata Grgurina, je u centralnom dijelu Starog grada, sagradjena je pocetkom XVIII vijeka. Poznata kotorska porodica Buca u XIV vijeku sagradila je palatu Buca, koja je tokom vjekova vise puta dogradjivana, a kasnije je pripadala i porodici Pskvali. U blizini je i jedna od najotmenijih gradskih kuca, koja potice iz XIV vijeka, palata Vrakjen. Ta palata je uglavnom zadrzala originalni izgled. U blizini katedrale Sv.Tripun je palata Drago, izgradjena je u XV vijeku, u barokonom i gotickom stilu. Ipak, po misljenjima mnogih najljepsa kotorska palata je palata Pima, koju odlikuje uglavnom goticki stil, te barkoni elementi. Porodica Pima, koja je posjedovala istoimenu palatu, u Kotoru je zivjela od XIV do XVIII vijeka. Sadasnji izgled palata je dobila krajem XVII vijeka.

Rozaje-ljepota koju treba otkriti

Rožaje, opština na sjeveroistoku Crne Gore - u planinskom kraju izvorišne oblasti rijeke Ibra, predstavlja istorijsko-geografsku cjelinu između planinskih grebena koji se prostiru prema Metohiji, Limskoj i Novopazarskoj kotlini i Starom Kolašinu, po čemu se ovaj kraj razlikuje od susjednih krajeva. Prostire se na obalama Ibra, nedaleko od njegovog izvorišta, na nadmorskoj visini od 1000 metara. U okolini grada su planine Beleg, Sijenova, Ahmica, Turjak, Vlahovi, Krsača, a nad svima se uzdiže Hajla visoka 2.403 m. Vrijeme nastanka Rožaja ne može se tačno utvrditi ali je pouzdano ustanovljeno da je naselje pod imenom Rožaje u jednom turskom pisanom izvoru zabilježeno 1571. godine, dok se istoimena tvrđava pominje u turskom popisu iz 1640. godine. Međutim, po turskom istoričaru Hameru, naselje Rožaje je utemeljeno 1683. U osmanlijsko doba, naselje nastalo oko utvrđenja zove se "Trgovište" i to ime nosi sve do 1912. godine. Pod tim imenom pominju ga i čuveni turski putopisci Evlija Celebija i Mustafa hadži-Kalfa.Za nastanak imena Rožaje postoji više tumačenja. Po jednom, kojeg podržava većina tumača, grad je dobio ime po imenu starog utvrđenja "Rogaje", a francuski putopisac Ami Bue ime Rožaje izvodi iz riječi "rog" po krečnjačkim klikovima koji se nalaze ispod Ganića krša. Arheološka nalazišta svjedoče, međutim, o ljudskim naseobinama iz prastarih vremena, čak i prije nove ere. Prije dolaska Slovena, ovdje su boravili Iliri i Rimljani. U srednjem vijeku, područje Rožaja i Bihora predstavljalo je središnji dio srednjovjekovne države Raške. Dokaz za to su arheološki nalazi Grac, Gospođin vrh, Gradina, Bačevac, te tumulusi, ostaci crkava i manastira, isposničke pećine, stara groblja, u narodu poznata kao latinska i grčka. Od 1912. godine, rožajski kraj nalazi se u sastavu države Crne Gore.

Na prisustvo više kultura u različitim periodima praistorije i istorije u rožajskom kraju ukazuju mnogi toponimi, narodna predanja, a posebno mnogi kulturno-istorijski spomenici. U blizini grada , na brdu Brezovici, nalaze se dobro očuvani ali ne i dovoljno istraženi i izučeni ostaci ilirskog naselja. Brojni su i spomenici materijalne kulture iz srednjeg vijeka i turskog doba. Najznačajniji medju njima su:
-Crkva Ružica u Suhom Dolu
-Crkva Gospođin vrh na istoimenoj planini, zadužbina Jelene Anžujske, žene Uroša I Nemanjica
-Kurtagića džamija koju je 1697. godine podigao sultan Murat II
-Kučanska džamija sagrađena 1830. godine
-Ganića Kula sagrađena u prvim godinama XIX vijeka.
U rožajskoj opštini, pored osnovnih, djeluju i dvije srednje škole - Gimnazija i Mješovita srednja škola. U gradu Rožaje, koji se danas razvija kao moderno naselje, uz istovremenu brigu za očuvanje specifičnosti i tradicije. Za organizovanje kulturnog života i kulturnih manifestacija zadužen je Centar za kulturu. Centar, pored ostalog, izdaje časopis "Rožajski zbornik", organizuje promocije knjiga, likovne izložbe a posebno izložbe slika zavičajnih slikara okupljenih u udruženju "Kula". U okviru Centra za kulturu nalazi se i narodna biblioteka.Već gotovo dvije decenije Centar za kulturu svakog marta organizuje renomirani festival dječije pjesme "Zlatna pahulja".Tokom zime u gradu se održavaju kulturne, zabavne i turističke manifestacije pod zajedničkim imenom "Vrela zima u brdima".

Ganića kula, sagrađena je 1797. godine na krajnjem sjeveroistoku Rožaja u podnožju Ganića krša, sa lijeve strane rijeke Ibra. Kula je sagrađena kao utvrđenje za odbranu od Karađorđevih ustanika i prvobitna namjena joj je bila da bude vojno utvrđenje dok je kasnije služila za stanovanje porodice Ganića, islamiziranih Kuča koji su 130 godina davali činovnike osmanlijskoj upravi u Rožajama. Kula je sagrađena od kamena i drvenog materijala spoljašnjih dimenzija 8 x 8 m. Debljina temelja kule iznosi 1,2 m. Dio kule sagrađen od kamena sastojao se od podruma, prizemlja i sprata. Drveni drugi sprat – čardak, nešto je širi od kamenih zidova, što joj daje posebnu ljepotu, u prvo vrijeme je služio za spavanje ratnika. Kasnije su oba sprata služila za stanovanje. Tokom vremena kula je izgubila svoj značaj, a znatna oštećenja je doživjela od zemljotresa iz 1979. godine, da bi 2005. godine počela njena obnova u prvobitnom obliku.

Kučanska džamija, podignuta je 1779. godine. Njen autentični oblik i pored revitalizacije je sačuvan do današnjih dana. Po svojoj arhitekturi i graditeljstvu odslikava sredinu u kojoj se nalazi. Dobila je ime po Kučanskoj mahali u kojoj je locirana.

Kuća Pepića, kao tipični predstavnik starih porodičnih kuća jeste i kuća Džemka Ganića, koju je otkupio i revitalizovao Pepić Hilmo sa suprugom Evom Helverich-Pepić, inače kustosom muzeja u Lihtenštajnu. Bračni par Pepić je dao značajan doprinos očuvanju kulturne baštine rožajskog kraja. Ova kuća je podignuta polovinom 19. vijeka, uređena je u orijentalnom stilu iz turskog vremena sa težnjom da sačuva specifičan tip rožajske kuće. Kuća Pepića posjeduje izuzetno vrijedne eksponate iz osmanlijskog vremena. Posebno se ističe zbirka narodnih rukotvorina ovoga kraja, od kojih su po ljepoti i vrijednosti poznate mahrame i ćilimi.

Spomenik palim borcima Narodno-oslobodilačkog rata u Rožajama je podignut 1974. godine u parku pored hotela “Rožaje” a povodom tridesetogodišnjice oslobođenja Rožaja prema projektu arhitekte Sefćeta Pećanina i slikara Hilmije Ćatovića.

Rožaje je imalo sve odlike orijentalne kasabe: džamije, minareta, turbeta, han, kule, čardake i sokake. Varoš se razvijala oko dva jezgra, starijeg u Gornjoj čaršiji oko tvrđave koja je srušena i više ne postoji, i mlađeg oko Ganića kule. Na čaršiju su se nastavljale mahale, podijeljene po plemenima: Kučanska, Kurtagića, Kovačka…U pravcima mahala su se pružali kaldrmisani sokaci. U mahalama su kuće bile razbacane po prostranim avlijama. Kuće su uglavnom bile na dva sprata, prvi sprat od kamena ili drvenih greda, a gornji od čatme. Sve su kuće bile pokrivene drvenim daskama-šindrom. Da se očuvala arhitektura koju je Rožaje nekada imalo, bila bi prava turistička atrakcija. Na žalost veoma mali broj kuća je očuvan i izvršena je restauracija ne baš u stilu i izgledu koji je nekada bio, dok je veći dio prepušten zubu vremena, i pred našim očima nestaju objekti od izuzetne ljepote i kulturno-historijske vrijednosti, a koji bi njihovim očuvanjem upotpunilo turističku ponudu Rožaja.

Bar-maslina koja traje i opstaje vjekovima

Bar je veoma stari grad. Preciznih podataka o nastanku grada nema, ali se u istorijskim izvorima po prvi put naziv Stari Bar pominje u IX vijeku pod imenom Antibareos. Prema saznanjima iz nekih drugih izvora za nastanak grada moze se smatrati period izmedju VI i VII vijeka, jer je u to vrijeme u Baru postojalo svojevrsno rimsko naselje. Iako je malo preciznih podataka o vremenu osnivanja drvenog Bara, ostaci neolitskog materijala pronadjeni na sirem prostoru, razni predmeti poput: eneolitske sjekire, bodezi, vaze neobicne izrade i sl., svjedoce da je na prostorima koje danas zahvata barska opstina bilo zivota jos u praistorijsko, ilirsko, grcko i rimsko doba. Ipak, najveca potvrda toj tezi je 2000. godina stara maslina, koja se nalazi u mjestu Mirovica, sto na jos jedan nacin svjedoci da je na podrucju Bara, postojao zivot i prije vise od dva milenijuma. Da je Bar zaista staro urbano naselje potvrdjuju i nazivi grada: grcki – Antibareos, rimski - Antibarum te slovenski – Bar.
Krajem XI vijeka Bar se pominje i pod imenom Antivari, sto prema istorijskim izvorima, moze da asocira na pleme Avara, koji su u VI i VII vijeku, zajedno sa Slovenima naseljavali podrucje koje danas zahvata Crna Gora.
Iako su ga pocetkom VII vijeka naselili Sloveni, Bar je sve do sredine XI vijeka bio pod vlascu Vizantije, tacnije Bar se tada nalazio u oblasti Dirahion, istorijski poznatijoj po imenu Prevalis. Da je Bar bio veoma vazno duhovno, kulturno i politicko srediste govori i podatak da je do sredine VIII vijeka Bar bio sjediste biskupije. Za prijestonicu prvog nominalno samostalnog vladara prve crnogorske drzave - Duklje, kneza Vladimira pominje se oblast udaljena nekoliko kilometara od Bara ka Skadarskom jezeru, selo Krajina u mjestu Ostros, 50 kilometara udaljeno od Bara. Buduci da se ta oblast ipak nalazila u sastavu vizanstijskog carstva, godine 1042., u cuvenoj „Barskoj bici“, koja je vodjena na padinama Rumije, taj dio barske teritorije oslobadja zetski vladar Vojislav (1017 – 1050).
Pretpostavlja se da je, vec 1077. godine u Baru krunisan i prvi crnogorski kralj Mihailo Vojislavljevic, te da je kao potvrdu za taj cin, od pape Klimenta III, dobio kraljevske oznake. Zatim Barom gospodari kralj Bodin Vojislavljevic (1082 – 1101). Bodinovim zalaganjem 1089. godine, barska biskupija dobija zvanje Nadbiskupije, te samim tim i grad Bar postaje centar Bodinove drzave. Sredinom XI vijeka Bar ponovo pripada Duklji, a poslije 1183. ponovo ulazi u sastav Vizantijskog carstva, kada sa ostatkom tadasnje Zete ulazi u sastav drzave Nemanjica. Pod vlascu Nemanjica, Bar se nalazi sve do 1360. godine. Za to vrijeme dozivljava procvat, imao je gradsku autonomiju, statut, grb i novac.
U istorijskim spisima navodi se i da je, sredinom XV vijeka, Bar izvojevao pobjedu nad Dubrovnikom. Sezdesetih godina XIV vijeka, Barom vladaju Balsici, kraljevska porodica koja je stvarala samostalnu teritoriju u oblasti Skadra. Tokom tog perioda kneginja Jelena i Balsa III, Bar smatraju svojom prijestonicom.
Bar se zatim dugo vremena nalazi u stalnim ratovima i otimanjima oblasnih gospodara.
1404. godine Bar zaumzimaju Mlecani, da bi vec 1412. godine Bar ponovo bio u rukama Balsica. 1421. godine Bar je pod patronatom despota Stefana Lazarevica, a od 1427. godine pod patronatom despota Djurdja Brankovica - kada ponovo postaje prijestonica Zete.
Otimajuci grad od poznatog bosanskog gospodara Stefana Vukcica Kosace, 1443., Bar sa priobalnim krajevima osvajaju Mlecani. Nakon mletacke vladavine, Bar napadaju Turci.
Braneci se od turske najezde, Bar je pokusavajuci da sacuva trajni mir zatrazio pomoc Venecije, u cemu nije uspio.
1571. godine Barom gospodare Turci, koji su tom teritorijom vladali 307 godina. 1878. godine, Bar od Turaka oslobadjaju Crnogorci. Iste 1878. godine, Crna Gora je na Berlinskom kongresu proglasena samostalnom drzavom, te je i grad Bar dobio na svom znacaju i ugledu. Kako je prilikom oslobadjanja 1878. godine Bar bio mnogo porusen, Ministarski savjet Knjazevine Crne Gore 1908. godine, donosi odluku da se otpocne izgradnja novog grada, koji ce imati naziv Bar. Vremenom veliki dio stanovnika Bara pocinje selidbu u juznije djelove grada, naseljavajuci tako uglavnom dio uz samu morsku obalu, gdje pocetkom XX vijeka nastaje oblast poznatija kao Pristan, na cijem su mjestu udareni temelji Novog Bara. Danas se Novi Bar smatra urbanisticki najsredjenijom, modernom arhitektonskom cjelinom u Crnoj Gori. Siroki bulevari ukraseni palmama, oleandrima te drugim egzoticknim mediteranskim drvecem koje se njezno cuva i njeguje, uz svesrdnu brigu komunalnih radnika, ucinili su da je nekoliko godina za redom( najvise u poslednjoj deceniji XX vijeka) , Bar proglasavan za najcistiji grad u Saveznoj Republici Jugoslaviji.
Kao i u ostalim primorskim gradovima do 1918. godine nad Barom je bila uspostavljena Austro- ugarska uprava. Po oslobodjenju od Austro-ugarske, Bar se sve do 1941.godine, nalazi u sastavu Kraljevine Jugoslavije (drzava Srba, Hrvata i Slovenaca).
Drugi svjetski rat (1941 – 1945) Bar je proveo pod tudjinskom vlascu. Barom su tada upravljale italijanska i njemacka vojska. Boreci se protiv okupatora partizanska vojska Bar je oslobodila u novembru 1944. godine. Od tada, pa sve do 1991. Bar se nalazio u sastavu Socijalisticke Federativne Republike Jugoslavije.
U poslijeratnom periodu , posebno 60 – tih godina XX vijeka Bar se razvijao kao poznati lucki centar Crne Gore i bivse Jugoslavije. Takodje, Bar je danas osim po luckom i pomorskom saobracaju, poznat i po razvoju turizma, privrede i sporta.

Kroz istoriju i kulturu grada Bara pominju se mnoge znamenite licnosti koje su svojim djelima i pojavama ostavile neizbrisiv trag u dugogodisnjem stvaranju toga drevnog grada. Medju najznacajnijim licnostima u najranijem periodu ili u vrijeme zacetaka grada Bara, pominje se istorijski vazna licnost knez Vladimir. On je, prema nekim istorijskim podacima, bio prvi nominalno samostalni vladar knjazevine Duklje – prve crnogorske drzave, a vrijeme njegove vladavine nazalost nije tacno utvrdjeno., vec se pominje vremensko razdoblje od 980. – 1016. godine. Licnost kneza Vladimira, danas se najcesce povezuje sa cuvenim djelom – „Zivot sv. Vladimira (dukljanskog)“, u kojem je pored ostalog navedena i Legenda o Vladimiru i Kosari, pisana latinicom na narodnom jeziku. U toj legendi pored ostalog, navodi se da je ljubav izmedju Vladimira i Kosare – kcerke makedonskog kralja Samuila, bila veoma nesretana. Naime, prilikom Samuilovog napada na predio poznatiji kao Precista Krajinska gdje se nalazila prijestonica drzave Duklje, tadasnji vladar knez Vladimir, spasavajuci narod samovoljno se predao Samuilu.Vladimir je odmah utamnicen, ali nedugo poslije toga Samuilova kcerka Kosara zaljubljuje se u Vladimira, te dukljanski knez biva oslobodjen. Vladimir i Kosara zive u braku, sve do 1014. godine kada nakon Samuilove smrti, na makedonski presto dolazi Jovan Vladislav. S obzirom da je knez Vladimir samostalno upravljao Dukljom, odmah je pao u nemilost novog makedonskog cara Vladislava, koji mu je na prevaru oduzeo zivot 1016 godine. Ipak, pojava kneza Vladimira, kasnije sveca, interesantna je i zbog cinjenice da se kult Sv.Vladimira Dukljanskog i danas njeguje, pa u junskoj procesiji koja se organizuje do vrha planine Rumije, na kojoj je prema predanju nekada bila crkva Sv. Vladimira, ucestvuju vjernici sve tri konfesije: pravoslavni, katolici i muslimani. Tada se na vrh planine iznosi drveni krst, koji je prema legendi knez Vladimir imao na sebi prilikom pogubljenja. Vladimirov krst danas se cuva kao najveca relikvija u bratstvu Androvica u Starom Baru.
Za podatke o knezu i svecu Vladimiru Dukljanskom, zasluzan je vizantijski istoricar Jovan Sikilica, koji je svojevremeno zapisao da je „blazeni knez Vladimir Dukljanski, bio pravican i miroljubiv covjek, pun vrlina“ te da se kult Sv. Vladimira osim u Duklju, postovao i u Dalmaciji, Albaniji, Makedoniji i Bugarskoj.
Ipak, najznacajnije djelo, o knezu Vladimiru, zapisao je otac crnogorske istorije i knjizevnosti pop Dukljanin (benediktanac cije se tacno ime ne zna), u djelu „Ljetopis Popa Dukljanina“, koje je nastalo najvjerovatnije 1183. godine.
Sledeca istorijski veoma vazna licnost je i Vladimirov sinovac Stefan Vizantijac, koji je Dukljom upravljao od 1018 – 1043.godine kao vizantijski vazal, zatim crnogorski kralj Mihailo Vojislavljevic, koji je prema pretpostavkama krunisan 1077. godine, a vladao do 1081. godine.
Ipak, najznacajnija duhovna imena, u istoriji i kulturi grada Bara, odnose se na Barsku biskupiju, koja je nastala 1089. godine. Biskupija je trajala 9. vjekova, a na njenom celu nalazilo se 60 nadbiskupa. To su bili uglavnom veoma skolovani ljudi, svjedoci dogadjaja i vremena. Najpoznatiji medju njima, bio je tzv. Grgur Grizogono, ili Pop Dukljanin, autor Barskog rodoslova.
U istoriji i kulturi grada Bara, pamte se jos neka znacajna imena, kao sto je kralj Bodin (1081- 1101). Bio je vladar Duklje kasnije Zete. Za njegove vladavine Duklja je zauzimala ogromno prpstranstvo, i imala je suverenitet nad Raskom, Bosnom, Travunijom i Zahumljem, djelovima Makedonije, Hrvatske i sjeverne Albanije.
Ipak, najvise su u kulturnom zivotu grada Bara bili znacajni visokodostojnici Barske arcibiskupije. Neki od njih pisali su i epitafe za nadgrobne spomenike. Barski epitafi spadaju u najstarija knjizevna djela pronadjena na prostoru Bara. To su stihovi na latinskom jeziku uklesani u kamene ploce, ispod kojih su bili sahranjeni visokodostojnici iz barske nadbiskupije: episkop Jovan iz vremena kneza Vladimira i arhiepiskop Djordje, Petar i Sergije koji su zivjeli u razdoblju od XI do XIV vijeka.
Pomenuti episkop i arhiepiskopi sahranjeni su u unutrasnjosti katedralne crkve sv. Djordja, koja se nalazila na najistaknutijem mjestu grada Bara, na Londzi.
Turci su 1571. godine zauzeli Bar i crkvu sv. Djordja pretvorili u dzamiju. Kasnije, prilikom neke dogradnje, nadgrobne ploce su izvadjene iz poda i uzidane u fasadu. Francuski konzul u Skadru Vinsent Ekar, koji je cesto prolazio kroz Bar, u svojoj knjizi „Istorija gornje Albanije”, objavljenoj 1858. godine, prvi je pomenuo barske epitafe, ali ih nije citirao. U to vrijeme arcibiskup bio je Bavarac Karl Poten.
Istaknuti pjesnik bio je Filip Gijo (1485 – 1624). Njegova djela nazalost nijesu sacuvana. Takodje, veoma poznat bio je i barski nadbiskup Marin Bici. On je u periodu od 1608. do 1624. godine, poslao iscrpan izvjestaj Svetoj Stolici o svome putovanju po Crnogorskom primorju, Albaniji, i Staroj Srbiji. Kasnije taj izvjestaj posluzio je kao veoma vazan dokument koji je svjedocio o prilikama koje su u tom vremenu vladale u tim krajevima.
Veoma vazna mjesta u istoriji Barske nadbiskupije imali su i clanovi familije Zmajevic iz Persata (kod Kotora). Naplodonosnji Zmajevic i biskup bio je Andrija Zmajevic, rodjen 1624. godine, inace vrsni pisac na narodnom jeziku. Zmajevic je poznat po djelu koje je redovno biljezio koje nosi naziv „Crkveni ljetopis“, ali i po rukopisima: Oda Dubrovniku „Slovinskoj Dubravi“, saljiva pjesma „Tripu Skuri“...
U srednjem vijeku na podrucju Bara zivjelo je nekoliko veoma poznatih knjizevnika, slikara i diplomata. Uz poznatog knjizevnika Antuna Prokulijana, istaknuta imena knjizevnog zivota Bara bili su i advokati italijanske porodice Besali. Medju njima, prvi je u Bar iz itlaijanske provincije Trevizo, pocetkom XVI vijeka, doselio mletacki sluzbenik Kamilo Besali. Bio je poznat po pisanju poslanica. Autor je vise pisama srocenih elegantnim stilom, koje je kasnije objavio priredjivac Bartolomeo Gottifredi u zbirci „Raccolta di Espitole italiane“, objavljenoj u Veneciji 1572. godine. Takodje, veoma poznat i prizant bio je i advokat Viktor Besali, rodjeni Baranin, humanisticki pisac i dubrovacki kancelar. Zivio je i djelovao krajem XVI i pocetkom XVII vijeka. U istorijskim dokumentima, ime Viktorija Besalija pominje se prilikom diploamatskih misija; u Dubrovackoj Republici 1596. godine - kod austrijskog nadvojvode Ferdinanda i 1600. godine, te kod pape Klemanta VIII. Takodje, Besali je pisao i izdavao latinske i ilirske stihove, koji izmedju ostalog svjedoce i o prijateljskim vezama Besalija i dubrovackih srednjevjekovnih pisaca, knjizevnicima i himanistima, posebno sa poznatim Ivanom Gundulicem. Njegovi stihovi objavljivani su uglavnom u Veneciji i Dubrovniku, i to: 1579., 1599., i 1621. godine.
U Baru i oklini djelovali su i manje poznati likovni umjetnici. Iako, arhivski podaci ne pruzaju dovoljno informacija o zivotu i radu tih umjetnika, ali se ipak zna da je u XV vijeku u Baru, zivio i radio zlatar Matej (1441.), kao i slikar Stjepan (1477) . Uz njihova, u dokumentima se, pored godine 1485., pominje i ime Baranina Marina Orsa, inace mletackog stanovnika. Precizniji podaci u arhivskim dokumentima, osim oporuke iz 1551. godine, ne postoje ni kada je u pitanju poznati barski slikar Dominik Nikolo, autor slike naboznog motiva, koja se nekada cuvala u samostanu Svete Alvise.
Kada su istorijske i licnosti kulture grada Bara u pitanju, onda sacuvani pisani tragovi ponovo upucuju na Barsku nadbiskupiju. Veoma vazna licnost Barske nadiskupije, bio je dr Nikola Dobrecic, koji je pisao pjesme na srpskom, latinskom, francuskom i italijanskom jeziku. Rodjen je 1872. godine u Bartuli kod Starog Bara. Kao mladic postaje katolicki svestenik, pa je godine 1890. upucen u Rim, gdje je sa kolegom Markom Asticem, zavrsava teologiju i filozofiju, i postaje prvi tadasnji doktor dviju religijskih nauka. Kasnije je sluzbovao u Cetinju, kao paroh katolicke crkve, gimnazijski profesor i prvi stenograf u Crnogorskoj skupstini. Objavljuje poznati esej „Viktor Igo kao nacionalni i medjunarodni pjesnik“. Po povratku u rodni Bar, 1918. godine, Dobrecic pomaze razvoj kulture, obrazovanja i zdravstva.

Barska obala pruza se od rta Stolac, zaliva Pecin, rta i uvale Canj, koja se nalazi izmedju hridi Velja ponta i rta Sapavica. U samom Baru gotovo i da nema prave plaze, s obzirom da je veci dio morske obale pretovoren u lucko pristaniste, pa se na najvecem dijelu obale u Baru nalaze dokovi za pristup teretnih i putnickih brodova.
Najveci dio obale barskog podrucja je strm i kamenit, sa uvalama, zatonima, strmim klifovima i zalovitim obalnim rubom. Kako ima veoma mali broj ostrva i skoljeva, barska obala je dosta izlozena talasima. Obala zaledja Bara je dosta razudjena, sa mnostvom karakteristicnih zalova, nastalim donosenjem materijala iz rijeka ili dejstvom talasa. Duzina barske obale koja se moze koristiti za kupanje iznosi 4, 964 metra.
U Baru je klima veoma karakteristicna. Osim sto spada u najsuncanija mjesta Juzne Evrope, sa prosjecno 270 suncanih sati u toku godine, klimu karakterisu duga i topla ljeta, i blage zime. Srednja godisnja temperatura iznosi 16 stepeni Celzijusovih. U mjesecu julu prosjecna temperatura vazduha iznosi 23 stepena Celzijusovih, a u januaru 10 stepeni C. Salinitet mora je do 38 promila, providnost vode je do 5, a na pucini i do 45 metara.
Na barskoj rivijeri nalazi se blizu 20 razlicitih plaza, kupalista i stjenovitih uvala koje se takodje koriste za suncanje i kupanje turista.
U samom Baru, nalazi se poznata gradska plaza na Topolici. Ta plaza se godinama smanjivala izgradnjom luke i marine. Priobalni dio, od rijeke Zeljeznice koja protice kroz Bar, prekriven je kamenitim materijalom, dok dio plaze ispred hotela „Topolica“ u centru Bara, obiluje sitnim sljunkom i pijeskom koji je nasut dubljenjem luckog basena. Takodje, talozenjem materijala koje je godinama donosila barska rijeka Zeljeznica, na Zukotrlici je nastala velika plaza, prekrivena kamenitim i krupnozrnim pijeskom.
Sa morske strane barski zaliv stiti brdo Volujica, iza cijeg se rta nalazi zaklonjena i tesko pristupacna kamenita plaza Val od Bigovice, poznata po izuzetno cistoj morskoj vodi.
Dvije male uvale sa interesantnim plazama Crvene stijene (Crvena pecina, Velika i Mala stijena), nalaze se izmedju Vala od Bigovice i rta Skocivuk. Kretajuci se ka jugoistoku, nailazi se na mjesto Ujtin – potok, te zaliv Mrkojevici. Na tim djelovima barske rivijere, obala je strma, sa stijenama i mnogobrojnim klifovima. Ipak tu su smjestene i nekolike plaze. Plaza u uvali Mali pijesak, zatim plaze Trila i Veliki pijesak, koje se prostiru sve do rta Meret. Plaza Veliki pijesak je kamenita plaza, veoma poznata zbog ciste i bistre morske vode. Ta plaza kupacima je interesantna i zbog razudjenosti dijela obale na kojoj se nalazi kao i zbog bujne suptropske vegetacije. Duzina plaze Veliki pijesak je 298 metara, a povrsina 8.046 m².
Od rta Meret pa do rta Komina, nalaze se uvale: pod Meret i pod Crnjaku, sa istoimenim plazama. Nekoliko stotina metara dalje nalazi se Uvala maslina ili Utjeha, gdje je smjestena plaza Utjeha, napravljena od zuckastih i bjelicastih krecnjaka. Od rta Ademov krs do Karastanovog rta, proteze se plaza u uvali Paljuskovo, a nesto juznije od tih mjesta nalazi se plaza u Uvali hladna i zal Peskic. U uvali Canj, mjestu koje je se nalazi na dijelu magistralnog puta, Petrovac – Bar, nalazi se plaza pokrivena sitnim pijeskom i sljunkom, duzine 797 metara. Ljeti, ta plaza je jako omiljeno mjesto za odmor i rekreaciju kako mjestana, tako i mnogobrojnih turista.
Dio barske obale od rta Sapavica do Crnog rta koji se nalazi u Sutomoru, mjestu za koje se moze reci da predstavlja predgradje Bara, previse je strmo i sa nekoliko uvala, te tu nema nikakvih uredjenih kupalista, osim plaze u uvali Perazica, ispod Crvenog brijega. Plaza u uvali Maljevik je kamenita i sa strmom obalom. Jugoistocno od nje nalazi se kamenita Spicanska crvena plaza.
Jedna od najvecih plaza na barskoj rivijeri je pjeskovita plaza u Sutomoru. Ta plaza ima lucki oblik, duzine 1.070 metara i 27.820 m² povrsine. Veliki broj malih plaza, zalova i uvala nalazi se na dijelu barske obale koja se prostore izmedju Sutomorske i plaze na Zukotrlici. To su uglavnom hotelske plaze, medju kojima treba pomenuti , plazu hotela „Inex – Zlatna obala“, „Ratacka mala plaza“, „Bijela plaza“, „Kadice“, plaza „Soferska“,.... Ispod poznatog barskog rta , poznatijeg po imenu rt Ratac, koji je obrastao raznim biljnim rastinjem, nalazi se zal sa nudistickom plazom.
Dio obale izmedju rta Ratac i brda Volujica, koji je poznatiji kao polukruzni Barski zaliv, prekriven je sljunkovito – pjeskovitim nanosima, i na tim djelovima nema uredjenih kupalista ni plaza. Istocno od pomenutog dijela obale, izmedju hridi Djonov krs, stjenovite obale i zaravni Crvanj, nalazi se barska Crvena plaza. Ta plaza je prekrivena sitnozrnim sljunkom i pijeskom crvenkaste boje, sto plazi daje posebnu vrijednost.
Vecina hotelskih plaza i kupalista kao i vjestackih plaza koje se nalaze na hridima ili u uvalama, zadovoljava osnovne turisticke standarde. Osim potrebnog plaznog mobilijara: suncobrani, ringistuli, tusevi, pojedine plaze imaju i restorane, plazne barove, terase te djecija mini – igralista.
Iako se vecina plaza nalazi na udaljenosti vecoj od 2 kilometra od centra grada, sigurni smo da cete pronaci najlaksi nacin da do pomenitih plaza stignete, i uzivate u blagodetima sunca i mora u Baru i njegovoj okolini. Najbezbjedniji i najlaksi nacin da se inforimiste o tome kako stici do plaze, saznacete u Turistickoj organizaciji grada Bara. Takodje, do pojediinih plaza, narocito onih u Sutomoru ili Canju, za prevoz mozete koristiti mnogobrojne turisticke kombi – taksije, koji voze turiste iz centra grada do zeljenih destinacija na svakih 15 minuta. Ukoliko na moru zelite provesti veci dio svog odmora, onda Vam predlazemo da se kod vlasnika turistickih taksi - brodova i barki raspitate o izletima koji se organizuju do neke od 20 - tak barskih plaza. Mogucnosti su razlicite a na Vama je da brzo odlucite, i naravno sto prije posjetite Bar!
Ukoliko jedan dan svog odmora zelite provesti u nekom drugom gradu, i na nekoj drugoj plazi, predlazemo da iskoristite organizovane izlete turistickim taksi - brodovima koji krstare na relaciji Bar- Ulcinj, Bar- Budva ili Bar- Herceg Novi.